DOSKONAŁA BAZA NAUKOWA - Działania „Maria Skłodowska-Curie”
DOSKONAŁA BAZA NAUKOWA - Działania „Maria Skłodowska-Curie”
Cel szczegółowy
Celem szczegółowym jest optymalny rozwój i dynamiczne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy z myślą o zdobywaniu, rozwijaniu i przekazywaniu nowych umiejętności, wiedzy i innowacji, a co za tym idzie, o uwolnieniu jego potencjału we wszystkich sektorach i regionach.
Bez dobrze wyszkolonych, mających odpowiednią motywację, dynamicznych i kreatywnych naukowców niemożliwe są najwybitniejsze osiągnięcia naukowe i najbardziej produktywne innowacje oparte na badaniach naukowych.
Europa dysponuje obszerną i zróżnicowaną pulą wykwalifikowanych zasobów ludzkich w dziedzinie badań naukowych i innowacji, wymagającą jednak stałego uzupełniania, doskonalenia i dostosowania do szybko zmieniających się potrzeb rynku pracy. W 2011 r. tylko 46% tej puli pracowało w sektorze prywatnym, co jest wskaźnikiem znacznie niższym niż u głównych konkurentów gospodarczych Europy; np. w Chinach jest to 69%, w Japonii 73%, a w USA 80%. Ponadto w związku z aktualną sytuacją demograficzną w nadchodzących latach nieproporcjonalnie duża liczba naukowców osiągnie wiek emerytalny. To, w połączeniu z zapotrzebowaniem na wiele wysokiej jakości stanowisk badawczych wynikającym z rosnącego wykorzystania badań naukowych w gospodarce UE, będzie stanowić jedno z głównych wyzwań dla europejskich systemów badań naukowych, innowacji i edukacji, w najbliższych latach.
Konieczna reforma musi rozpocząć się na wczesnych etapach kariery naukowej, podczas studiów doktoranckich lub innych im porównywalnych. Europa musi opracować nowoczesne, innowacyjne systemy szkoleń, odpowiadające wysoce konkurencyjnym i coraz bardziej interdyscyplinarnym wymogom w zakresie badań naukowych i innowacji. Zapewnienie naukowcom kompleksowych umiejętności w zakresie innowacyjności i przedsiębiorczości potrzebnych do wykonywania przyszłych zadań oraz zachęcenie ich do rozważenia kariery w przemyśle i najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstwach wymaga zdecydowanego zaangażowania przedsiębiorstw, w tym MŚP, i innych podmiotów społeczno-gospodarczych. Ważne będzie również zwiększenie mobilności tych naukowców, która obecnie jest niewielka: w 2008 r. tylko 7% europejskich doktorantów studiowało w innym państwie członkowskim, podczas gdy celem jest osiągnięcie do 2030 r. poziomu 20%.
Ta reforma musi być kontynuowana na wszystkich etapach kariery naukowej. Zasadnicze znaczenie ma zwiększenie mobilności naukowców na wszystkich poziomach, w tym mobilności w trakcie kariery, nie tylko między państwami, ale też między sektorem publicznym a prywatnym. Stanowi to silną zachętę do uczenia się i rozwoju nowych umiejętności. Jest również kluczowym czynnikiem współpracy między środowiskiem akademickim, ośrodkami badawczymi i przemysłem w różnych państwach. Czynnik ludzki to podstawa trwałej współpracy, która jest kluczowym bodźcem umożliwiającym innowacyjnej i kreatywnej Europie sprostanie wyzwaniom społecznym, a zarazem przezwyciężenie rozdrobnienia polityki prowadzonej przez poszczególne państwa. Współpraca i wymiana wiedzy poprzez indywidualną mobilność na wszystkich etapach kariery oraz poprzez wymianę wysoko wykwalifikowanego personelu naukowego i badawczego ma podstawowe znaczenie dla powrotu Europy na ścieżkę zrównoważonego wzrostu oraz dla sprostania wyzwaniom społecznym oraz co ma przyczynić się do przezwyciężenia znacznych różnic w potencjałach w zakresie badań naukowych i innowacji.
W tym kontekście program „Horyzont 2020” powinien również ułatwiać rozwój karier zawodowych i mobilność naukowców dzięki lepszym warunkom, które zostaną określone w przypadku przenoszenia dotacji w ramach programu „Horyzont 2020”.
Działania „Maria Skłodowska-Curie” zapewnią równe możliwości do mobilności mężczyznom i kobietom, także dzięki konkretnym środkom ukierunkowanym na usuwanie barier.
Jeśli Europa ma dorównać swoim konkurentom w dziedzinie badań naukowych i innowacji, musi zachęcić większą liczbę młodych kobiet i mężczyzn do podjęcia karier naukowych oraz zapewnić wysoce atrakcyjne możliwości i warunki realizacji badań naukowych i innowacji. Najbardziej utalentowane osoby, z Europy i spoza niej, powinny postrzegać Europę jako szczególnie korzystne miejsce pracy. Równość płci, atrakcyjne bezpieczne zatrudnienie i dobre warunki pracy, a także uznanie to podstawowe aspekty, które należy w całej Europie zapewnić w spójny sposób.
Uzasadnienie i unijna wartość dodana
Ani samo finansowanie unijne, ani działające indywidualnie państwa członkowskie nie będą w stanie sprostać temu wyzwaniu. Państwa członkowskie wprowadziły wprawdzie reformy zmierzające do udoskonalenia swoich instytucji szkolnictwa wyższego oraz do modernizacji systemu szkolenia, jednak w skali Europy postępy są nierówne i między poszczególnymi krajami występują duże różnice. Ogólnie rzecz biorąc, współpraca naukowa i techniczna między sektorem publicznym a prywatnym w Europie pozostaje słaba. To samo dotyczy równości płci oraz wysiłków zmierzających do przyciągania studentów i naukowców spoza EPB. Obecnie ok. 20% doktorantów w Unii to obywatele państw trzecich, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych ich liczba wynosi ok. 35%. Aby zmiana nastąpiła szybciej, na szczeblu Unii wymagane jest podejście strategiczne wykraczające poza granice państw. Finansowanie unijne jest niezbędne dla zachęcenia do przeprowadzenia niezbędnych reform strukturalnych.
Działania „Maria Skłodowska-Curie” doprowadziły do znacznych postępów w zakresie promowania mobilności, zarówno transnarodowej, jak i międzysektorowej, a także zapewniania możliwości rozwijania karier naukowych w skali europejskiej i międzynarodowej, dając doskonałe warunki zatrudnienia i pracy wynikające z zasad Europejskiej karty naukowca i Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. Pod względem skali i zakresu, finansowania, międzynarodowego charakteru, pozyskiwania i transferu wiedzy nie mają one odpowiednika w państwach członkowskich. Wzmocniły one zasoby instytucji zdolnych do przyciągania naukowców z zagranicy, tym samym sprzyjając upowszechnianiu się centrów doskonałości w całej Unii. Dzięki wyraźnemu efektowi strukturyzacji stanowią wzór do naśladowania, upowszechniając najlepsze praktyki na poziomie krajowym. Poprzez oddolne podejście działania „Maria Skłodowska-Curie” umożliwiły znacznej większości takich instytucji szkolenie i doskonalenie umiejętności nowej generacji naukowców, zdolnych sprostać wyzwaniom społecznym.
Dalszy rozwój działań „Maria Skłodowska-Curie” będzie stanowić istotny wkład w rozwój EPB. Dzięki swojej ogólnoeuropejskiej, konkurencyjnej strukturze finansowania działania „Maria Skłodowska-Curie” będą – z poszanowaniem zasady pomocniczości – promować nowe, kreatywne i innowacyjne typy szkoleń, takie jak wspólne programy studiów doktoranckich lub programy umożliwiające wielokrotne doktoraty oraz doktoraty przemysłowe, angażujące podmioty z sektora badań naukowych, innowacji edukacji, które będą musiały konkurować w skali globalnej o reputację ośrodków najwyższej jakości. Zapewniając finansowanie unijne dla najlepszych programów badawczych i szkoleniowych zgodnie z zasadami innowacyjnego szkolenia doktorantów w Europie, będą również promować szersze upowszechnianie i podejmowanie bardziej ustrukturyzowanych programów szkolenia doktorantów.
Dotacje na działania „Maria Skłodowska-Curie” będą również udzielane na potrzeby tymczasowej mobilności doświadczonych naukowców i inżynierów przenoszących się z instytucji publicznych do sektora prywatnego i odwrotnie, co zapewni uniwersytetom, ośrodkom badawczym i przedsiębiorstwom oraz innym podmiotom społeczno-gospodarczym wsparcie oraz zachętę do wzajemnej współpracy w skali europejskiej i międzynarodowej. Dzięki dobrze ugruntowanemu, przejrzystemu i uczciwemu systemowi oceny działania „Maria Skłodowska-Curie” umożliwią wyłonienie wybitnych talentów w dziedzinie badań naukowych i innowacji w drodze międzynarodowej konkurencji, co zapewni naukowcom prestiż, a zatem również motywację do rozwijania kariery w Europie.
Wyzwania społeczne, którym będą musieli sprostać wysoko wykwalifikowani naukowcy i personel zajmujący się innowacjami, nie są problemem tylko Europy. Są to wyzwania międzynarodowe o ogromnej złożoności i skali. Najlepsi naukowcy w Europie i na świecie muszą współpracować ponad granicami dzielącymi kraje, sektory i dyscypliny. Działania „Maria Skłodowska-Curie” będą odgrywać pod tym względem kluczową rolę, wspierając wymianę personelu, która będzie sprzyjać nastawieniu na współpracę poprzez międzynarodową i międzysektorową wymianę wiedzy, która jest tak istotna dla otwartych innowacji.
Mechanizmy współfinansowania działań „Maria Skłodowska-Curie” będą mieć podstawowe znaczenie dla powiększenia europejskiej puli talentów. Ilościowy i strukturalny wpływ działania Unii zostanie zwiększony poprzez wykorzystanie regionalnego, krajowego i międzynarodowego finansowania, zarówno publicznego jak i prywatnego, w celu tworzenia nowych programów, o podobnych lub uzupełniających celach, oraz dostosowania już istniejących programów do celów międzynarodowego i międzysektorowego szkolenia, mobilności i rozwoju kariery. Taki mechanizm wzmocni powiązania między staraniami podejmowanymi w dziedzinie badań naukowych i edukacji na poziomie krajowym a wysiłkami na poziomie Unii.
Wszystkie działania związane z tym wyzwaniem przyczynią się do wprowadzenia w Europie zupełnie nowego sposobu myślenia, mającego podstawowe znaczenie dla kreatywności i innowacji. Środki finansowania działań „Maria Skłodowska-Curie” ułatwią łączenie zasobów w Europie, w rezultacie prowadząc do udoskonalenia koordynacji i zarządzania w odniesieniu do szkolenia naukowców, ich mobilności i rozwoju kariery. Przyczynią się do osiągnięcia celów strategicznych określonych w inicjatywach przewodnich „Unia innowacji”, „Mobilna młodzież” i „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” oraz będą mieć zasadnicze znaczenie dla urzeczywistnienia EPB. Dlatego działania „Maria Skłodowska-Curie” będą projektowane w ścisłej synergii z innymi programami wspierającymi te cele polityk, w tym z programem „Erasmus +” oraz wspólnotami wiedzy i innowacji EIT.
Ogólne kierunki działań
(a) Wspieranie nowych umiejętności poprzez najwyższej jakości wstępne szkolenie naukowców
Celem jest wyszkolenie nowego pokolenia kreatywnych i innowacyjnych naukowców, zdolnych do przekształcenia wiedzy i pomysłów w produkty i usługi przynoszące Unii korzyści gospodarcze i społeczne.
Kluczowe działania polegają na zapewnieniu początkującym naukowcom po ukończeniu studiów II stopnia lub równoważnych najwyższej jakości innowacyjnego szkolenia w ramach interdyscyplinarnych projektów, zawierających mentoring służący transferowi wiedzy i doświadczenia między naukowcami lub programy studiów doktoranckich pomagające naukowcom rozwijanie ich karier naukowych oraz obejmujące uniwersytety, instytucje badawcze, infrastrukturę badawczą, przedsiębiorstwa, MŚP oraz, inne podmioty społeczno-gospodarcze z różnych państw członkowskich, krajów stowarzyszonych lub państw trzecich. Skutkiem będą lepsze perspektywy kariery dla młodych naukowców po ukończeniu studiów II stopnia lub równoważnych, zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym.
(b) Sprzyjanie najwyższej jakości poprzez transgraniczną i międzysektorową mobilność
Celem jest zwiększenie kreatywnego i innowacyjnego potencjału doświadczonych naukowców na wszystkich etapach kariery poprzez zapewnienie możliwości transgranicznej i międzysektorowej mobilności.
Kluczowe działania polegają na zachęceniu doświadczonych naukowców do poszerzania lub pogłębiania ich umiejętności poprzez mobilność związaną z udostępnieniem atrakcyjnych możliwości rozwoju kariery na uniwersytetach, w instytucjach badawczych, infrastrukturze badawczej, przedsiębiorstwach, MŚP i innych podmiotach społeczno-gospodarczych w całej Europie i poza nią. To powinno zwiększyć innowacyjność sektora prywatnego i sprzyjać mobilności międzysektorowej. Wspierane są także możliwości dokształcania się i zdobywania nowej wiedzy w najlepszych instytucjach badawczych w państwach trzecich, wznowienia kariery po przerwie oraz oferowania naukowcom po uzyskaniu przez nich doświadczenia w zakresie ponadnarodowej/międzynarodowej mobilności, długoterminowych stanowisk badawczych w Europie, w tym w kraju ich pochodzenia, które obejmowały by aspekty związane z powrotem i ponowną integracją.
(c) Stymulowanie innowacji poprzez proces wzajemnej inspiracji w dziedzinie wiedzy
Celem jest wzmocnienie międzynarodowej współpracy transgranicznej i międzysektorowej w dziedzinie badań naukowych i innowacji poprzez wymianę personelu z dziedziny badań naukowych i innowacji z myślą o skuteczniejszym stawieniu czoła globalnym wyzwaniom.
Kluczowe działania polegają na wspieraniu wymian personelu z dziedziny badań naukowych i innowacji w ramach partnerstw uniwersytetów, instytucji badawczych, infrastruktury badawczej, przedsiębiorstw, MŚP i innych podmiotów społeczno-gospodarczych w Europie i na całym świecie. Będzie to obejmować promowanie współpracy z państwami trzecimi.
(d) Zwiększenie oddziaływania strukturalnego przez współfinansowanie działań
Celem jest zwiększenie, przy wykorzystaniu dodatkowo pozyskanych funduszy, ilościowego i strukturalnego wpływu działań „Maria Skłodowska-Curie” oraz sprzyjanie najwyższej jakości na poziomie krajowym w zakresie szkolenia naukowców, ich mobilności i rozwoju kariery.
Kluczowe działania polegają na zachęceniu, poprzez mechanizm współfinansowania, organizacji regionalnych, krajowych i międzynarodowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych do tworzenia nowych programów oraz dostosowania już istniejących programów do celów międzynarodowego i międzysektorowego szkolenia, mobilności i rozwoju kariery. Pozwoli to na podniesienie jakości szkolenia naukowców w Europie na wszystkich etapach kariery, w tym na poziomie doktoranckim, ułatwienie swobodnego przepływu naukowców i wiedzy naukowej w Europie, promowanie atrakcyjnych karier naukowych poprzez otwartą rekrutację i zachęcające warunki pracy, wspieranie współpracy w zakresie badań naukowych i innowacji między uniwersytetami, instytucjami badawczymi i przedsiębiorstwami oraz wspomaganie współpracy między państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.
(e) Działania wspierające i polityczne
Celem jest monitorowanie postępów, określenie luk i barier w działaniach „Maria Skłodowska-Curie” i zwiększenie ich oddziaływania. W tym kontekście opracowywane są wskaźniki oraz analizowane są dane odnoszące się do mobilności naukowców, ich umiejętności i karier oraz równości płci; ma to na celu zapewnienie synergii i bliskiej koordynacji z politycznymi działaniami wspierającymi dotyczącymi naukowców, ich pracodawców i sponsorów prowadzonymi w ramach celu szczegółowego „Europa w zmieniającym się świecie – integracyjne, innowacyjne i refleksyjne społeczeństwa”. Działania mają na celu zwiększenie świadomości na temat znaczenia i atrakcyjności kariery badawczej oraz upowszechnianie wyników działalności badawczej i innowacyjnej pozyskanych dzięki pracom wspieranym w ramach działań „Maria Skłodowska-Curie”.