Neurobiologia a wybory żywnościowe: co sprawia, że jemy za dużo?
Pomimo informacji na temat zdrowia, edukacji i podatków od szkodliwej żywności wskaźniki otyłości i chorób niezakaźnych pozostają wysokie. W rezultacie organy administracji publicznej na całym świecie starają się poprawić stan zdrowia obywateli poprzez nagłe interwencje, małe, ale istotne bodźce behawioralne, które mają na celu zmianę wyborów żywieniowych obywateli. Jednak aby móc generować skuteczne zaleceń, należy poznać czynniki wpływające na wybory żywieniowe. W tym celu powołano finansowany ze środków UE projekt NUDGE-IT (The Neurobiology of Decision-Making in Eating – Innovative Tools), którego zespół składał się z czołowych europejskich ekspertów w tej dziedzinie. Misją projektu było określenie skutecznych strategii przestrzegania wytycznych żywieniowych. „Ogólnym założeniem projektu NUDGE-IT było lepsze zrozumienie procesu decyzyjnego w wyborze żywności i stworzenie modeli predykcyjnych, które przyczynią się do poprawy polityki zdrowia publicznego”, wyjaśnia koordynator projektu, prof. Gareth Leng. Na wybory żywieniowe wpływają naciski kulturowe i społeczne, czynniki poznawcze, a także czynniki rodzinne, genetyczne i epigenetyczne. Ponadto marketing produktów żywnościowych i etykietowanie, czynniki ekonomiczne i postrzeganie zdrowego odżywiania również odgrywają istotną rolę w nawykach żywieniowych. „Niektóre czynniki mogą stanowić przeszkodę dla skuteczności niektórych rodzajów interwencji politycznej lub budzić obawy związane z negatywnymi konsekwencjami dla niektórych grup społeczeństwa”, wyjaśnia prof. Lang. Zespół projektu NUDGE-IT pracował nad przeniesieniem wyników badań podstawowych na zalecenia dotyczące polityki w celu wypełnienia luki w zrozumieniu między podejściem mechanistycznym a wynikami badań translacyjnych u ludzi. W tym kontekście naukowcy zintegrowali badania behawioralne i obserwacyjne z badaniami danych neurobiologicznych, aby poszerzyć wiedzę zainteresowanych stron w zakresie zaleceń żywieniowych. Determinanty wyborów żywieniowych W ramach projektu dokonano wielu interesujących obserwacji, w tym potężnego wpływu mechanizmów homeostazy i hedonizmu lub nagrody w mózgu na spożycie pokarmu i masę ciała. Co ciekawe, naukowcy odkryli, że zarówno masa tkanki tłuszczowej, jak i kości wpływają na ogólne spożycie żywności, podczas gdy sygnały z jelita i masy tłuszczowej wydają się dodatkowo wpływać na szlaki nagrody. Może to mieć potencjalny wpływ na wysiłki zmierzające do zmniejszenia wskaźnika BMI w populacji. Ponadto niedobór określonego składnika odżywczego może spowodować wzrost spożycia żywności, aby zrównoważyć stratę, prowadząc do nieuchronnego wzrostu spożycia energii. Chociaż uważa się, że masa ciała jest w 80% dziedziczna, pojawiające się dowody wskazują, że stres i nieprawidłowe odżywianie w czasie ciąży i we wczesnym okresie życia poporodowego powodują utrzymujące się przez całe życie konsekwencje pod względem fizjologii i metabolizmu. Niewątpliwie stan metaboliczny matki podczas ciąży wpływa na dynamikę mózgu płodu, podczas gdy niedożywienie we wczesnym okresie życia nie tylko powoduje przyrost masy ciała, ale także wpływa na wybory żywnościowe w późniejszym życiu. Niemniej jednak dane pozyskane przez zespół projektu NUDGE-IT sugerują, że interwencje w dietę dzieci w celu promowania zdrowego żywienia mogą być bardzo skuteczne. Prawdopodobnie odzwierciedla to ich szybkie tempo wzrostu i sugeruje dynamicznie regulowany szlak homeostazy. Neurobiologia nawyków żywieniowych Niewątpliwie, jeśli chodzi o jedzenie, podejmowanie decyzji jest ściśle powiązane z aktywnością w niektórych regionach mózgu. Zmiany w tych obszarach mogą być związane ze zmianami zachowania prowadzącymi do otyłości. Na tej podstawie zespół projektu NUDGE-IT zastosował metody neuroobrazowania do badania korelatów nerwowych i procesów związanych z zachowaniem w odniesieniu do żywności. Naukowcy zidentyfikowali obwody neuronalne biorące udział w ocenie i doborze żywności, a także wskazali podregiony mózgu kontrolujące apetyt. Co ciekawe, odkryli nowe powiązanie między fizjologicznym i psychologicznym stanem człowieka a wyborem żywności. Bardziej całościowe spojrzenie na mechanizmy wyboru żywności było możliwe dzięki modelowaniu matematycznemu, tworzącemu ramy dla opartych na dowodach polityk żywieniowych. „Musimy kontynuować łączenie badań mechanistycznych i translacyjnych oraz rozwiązywać problemy związane z przestrzeganiem przepisów, dostosowując polityki sugestywne do konkretnych populacji”, podsumowuje prof. Leng.
Słowa kluczowe
NUDGE-IT, jedzenie, szlak nagrody, neurobiologia, waga