Jak dopasować do siebie elementy układanki, jaką jest europejskie dziedzictwo kulturowe
Od prehistorycznych malowideł naskalnych po średniowieczne kościoły, od renesansowych rzeźb po współczesne graffiti – europejskie dziedzictwo kulturowe jest cenione na całym świecie. Jednak pomimo posiadania tylu skarbów kultury, jeśli chodzi o naukę o dziedzictwie, europejska reputacja nie znajduje się na tak samo wysokim poziomie. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest fakt, że badania nad dziedzictwem kulturowym często pozostawia się w gestii poszczególnych państw członkowskich. W związku z tym każdy kraj europejski koncentruje się na własnych badaniach, wykorzystując do tego krajowe obiekty o różnym stopniu zaawansowania i rodzime instytucje akademickie. Aby jednak w należyty sposób zadbać o dziedzictwo kulturowe Europy, tak jak na to zasługuje, konieczne jest zastosowanie opartego na współpracy, ogólnoeuropejskiego podejścia do związanych z nim badań naukowych. Uczestnicy finansowanego przez UE projektu IPERION CH (Integrated Platform for the European Research Infrastructure ON Cultural Heritage) pracują nad zintegrowaniem działań poszczególnych krajów i połączeniem ekspertów z całej Europy. „Udostępniając światowej klasy obiekty większej liczbie naukowców i pracowników akademickich, mamy nadzieję wspierać zacieśnianie współpracy i wzmocnić europejską reputację w dziedzinie nauki o dziedzictwie”, mówi koordynator projektu Luca Pezzati. Nauka o dziedzictwie obejmuje szeroką gamę dyscyplin badawczych, z których każda wspiera różne aspekty związane z konserwacją i interpretacją dziedzictwa materialnego i niematerialnego, a także zarządzania nim. Skutecznie działająca społeczność badaczy Jeśli przykładowo dany zespół badawczy przeprowadza renowację kościoła we Włoszech, może skorzystać ze specjalnych narzędzi analitycznych lub z możliwości zapoznania się z podobnym projektem odbudowy. Jednakże wielce prawdopodobne jest, że ów zespół nie będzie mógł uzyskać dostępu do tych narzędzi i wiedzy praktycznej, jeśli będą się one znajdować poza terenem Włoch. „Stale powracającym problemem dla naukowców w tej dziedzinie jest to, że dziedzictwo kulturowe jest tak rozczłonkowane”, narzeka Pezzati. „Narzędzia i informacje, których potrzebuje badacz, zbyt często są rozproszone w archiwach lub instytucjach zlokalizowanych w różnych miejscach Europy”. Według Pezzatiego i jego współpracowników rozwiązaniem problemu fragmentaryzacji jest odpowiednia infrastruktura. „Infrastruktura IPERION CH zapewni dostęp do wszystkich usług, instrumentów i wiedzy specjalistycznej, jakimi dysponują instytucje uczestniczące, za pośrednictwem jednego centralnego punktu dostępu”, wyjaśnia. „Naszym zdaniem najważniejsze jest zapewnienie lepszej koordynacji między instytucjami i stworzenie skutecznie działającej społeczności naukowej zajmującej się badaniami nad europejskim dziedzictwem kulturowym”. Łatwy dostęp Obecnie w projekcie IPERION CH bierze udział 23 partnerów z 12 państw członkowskich i jedna instytucja ze Stanów Zjednoczonych. Wśród wspomnianych partnerów znajduje się szereg wiodących ośrodków badań kulturowych, laboratoriów, muzeów i uniwersytetów. Za pośrednictwem jednej z trzech centralnych platform projektu naukowcy zajmujący się badaniami nad dziedzictwem mają teraz gotowy dostęp do 19 najwyższej klasy obiektów badawczych. Przykładowo platforma MOLAB zapewnia naukowcom dostęp do mobilnych laboratoriów. Dzięki temu mogą przeprowadzać badania na miejscu, nie musząc przenosić do laboratorium kruchych dzieł sztuki lub cennych archeologicznych artefaktów. Jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa badanych przedmiotów. Innymi dostępnymi platformami są: FIXLAB, stworzona dla wielkoskalowych obiektów, i ARCHLAB, poświęcona archiwizowaniu danych technicznych i informacji naukowych. Projekt IPERION CH nie tylko przyczynia się do lepszego wykorzystania europejskich zasobów wiedzy i doświadczenia, ale ma również na celu zwiększenie świadomości na temat społecznego i gospodarczego znaczenia ochrony naszego dziedzictwa kulturowego. „Jeśli chodzi o programy finansowania lub priorytety badawcze, dziedzictwo kulturowe rzadko pojawia się na pierwszym miejscu”, stwierdza Pezzati. „Jednym z powodów, dla których chcemy stworzyć tę infrastrukturę, jest podniesienie rangi tej dziedziny”. Proces w toku Dzięki takim projektom jak IPERION CH nauka o dziedzictwie kulturowym zaczyna być ustawiana w tym samym szeregu co bardziej tradycyjne dyscypliny naukowe. „Tworzenie podstaw nauki o dziedzictwie jest procesem powolnym, a ten projekt jest tylko jednym krokiem na drodze do osiągnięcia naszego celu”, zaznacza Pezzati. Po ukończeniu projektu infrastruktura badawcza IPERION CH zostanie włączona do Europejskiej Infrastruktury Badań na rzecz Nauk związanych z Dziedzictwem (E-RIHS). Ten ambitny projekt infrastrukturalny, który jest obecnie w fazie przygotowawczej, ma na celu integrację badań nad dziedzictwem kulturowym i naturalnym, skupiając naukowców z zakresu nauk humanistycznych i przyrodniczych oraz wspierając interdyscyplinarne środowisko wymiany i współpracy.
Słowa kluczowe
IPERION CH, dziedzictwo kulturowe, nauka o dziedzictwie kulturowym
