Immunoterapia doustna przeciw mukowiscydozie Mukowiscydoza (cystic fibrosis, CF) jest chorobą dziedziczną, często związaną ze śmiertelnymi infekcjami bakteryjnymi. Pionierska terapia interwencyjna na bazie przeciwciał pochodzących od kurcząt wkrótce może to zmienić. Zdrowie © joshya, Shutterstock Mukowiscydoza jest spowodowana mutacją genu CFTR i powoduje gromadzenie się śluzu w płucach, przez co chorzy są bardziej podatni na infekcje, a ostatecznie prowadzi do śmiertelnej niedrożności płuc. Zidentyfikowano ponad 1700 mutacji, a ogólną częstość występowania określono jako jedną na 2500 osób. Zdecydowana większość chorych na mukowiscydozę została zakażona Gram-ujemną bakterią Pseudomonas aeruginosa (PA). Leczenie antybiotykami jest skuteczne tylko w początkowym stadium choroby, a nieuniknione nawracające infekcje doprowadzą do przewlekłego zapalenia płuc. Co ciekawe, szczepy PA od pacjentów z mukowiscydozą są bardziej odporne na antybiotyki niż szczepy PA izolowane od innych grup pacjentów. Ponieważ mukowiscydoza jest śmiertelna, a zagrożenie związane z opornością na antybiotyki jest coraz większe, niezwykle ważne jest znalezienie skutecznych alternatyw dla obecnych antybiotyków. Dzięki współpracy dziesięciu krajów europejskich opracowano terapeutyczne przeciwciała ptasie IgY przeciwko bakterii PA w celu stworzenia leków sierocych. Było to możliwe dzięki finansowanemu ze środków UE projektowi IMPACTT (Immunoglobulin IgY pseudomonas A clinical trial for cystic fibrosis treatment). Przeciwciała produkowane w żółtku jaja Ptasie przeciwciała IgY były produkowane w żółtkach jaj kur niosek zaszczepionych przeciwko PA. Przeciwciała zostały oczyszczone z żółtka jaja metodą ekstrakcji wodnej, wskutek czego powstał preparat zawierający jedynie białka jaja i wodę. „Przy podaniu doustnym ryzyko wystąpienia poważnych zdarzeń niepożądanych nie powinno być większe od ryzyka związanego ze spożywaniem jajek” – wyjaśnia koordynator projektu, prof. Larsson. W poprzedniej I fazie badań klinicznych wykazano, że płukanie gardła przez pacjentów roztworem IgY każdego wieczoru zapobiega przedostawaniu się bakterii PA do płuc. Płukanie gardła raz dziennie było wystarczające, aby zapobiec nawrotowym i przewlekłym infekcjom. Celem konsorcjum IMPACTT było rozszerzenie immunoterapii przeciwciałami IgY przeciwko bakteriom Pseudomonas poprzez wprowadzenie jej do leczenia farmakologicznego, co przyniesie korzyści chorym na mukowiscydozę w Unii Europejskiej i na całym świecie. Badania przedkliniczne przeprowadzone przez naukowców uczestniczących w projekcie IMPACTT wykazały, że doustne podanie przeciwciał IgY przeciwko bakteriom Pseudomonas jest dobrze tolerowane i nie uszkadza przewodu pokarmowego ani nie wpływa negatywnie na normalną i patogenną mikroflorę myszy poddanych leczeniu. Mechanizm badań nad oddziaływaniem wykazał, że IgY opsonizuje bakterie i wzmacnia ich internalizację do neutrofilów polimorfonuklearnych. To z kolei wpływa na szybsze usuwanie bakterii z dróg oddechowych, co oznacza, że przeciwciała IgY można stosować do zwiększenia wrodzonej odporności przeciwko PA. Ponadto konsorcjum zbadało ponad dwadzieścia szczepów PA, w tym niektóre antygeny wykorzystywane do immunizacji. „Wykazano, że przeciwciała IgY przeciwko bakteriom Pseudomonas są immunoreaktywne wobec wszystkich badanych szczepów, co zwiększa ich potencjalne zastosowanie w leczeniu zapobiegawczym przeciwko PA” – kontynuuje prof. Larsson. Badanie kliniczne Głównym celem projektu IMPACTT było przeprowadzenie fazy III randomizowanego badania klinicznego z zastosowaniem metody podwójnie ślepej próby z placebo w grupie kontrolnej w różnych centrach w całej Europie. Badanie przeprowadzono na 164 pacjentach z mukowiscydozą. Celem było poznanie skutków profilaktycznych i terapeutycznych przeciwciał IgY przeciwko bakteriom Pseudomonas u chorych na mukowiscydozę. W badaniu oceniano nawrót zakażenia bakterią PA w ślinie pacjentów, którym przez dwa lata podawano doustnie roztwór z IgY przeciwko bakteriom Pseudomonas lub placebo. Ponadto wykazano, że te przeciwciała były obecne w jamie ustnej pacjentów przez okres do 24 godzin, nie wywołując niepożądanej odpowiedzi immunologicznej lub reakcji alergicznej. Przewlekłe zakażenie bakterią PA jest najczęstszą przyczyną zachorowalności i śmiertelności u pacjentów z mukowiscydozą. Interwencja z zastosowaniem przeciwciał stanowi ważną profilaktykę, która minimalizuje ryzyko wystąpienia oporności na antybiotyki. Rezultaty tego badania przyniosą korzyści nie tylko w obszarze mukowiscydozy, ale również przyczynią się do rozwoju immunoterapii doustnych opartych na przeciwciałach IgY w celu zastąpienia istniejących środków przeciwbakteryjnych. Podobną metodę można również zastosować w celu zapobiegania infekcjom bakteryjnym u zwierząt. Słowa kluczowe Mukowiscydoza, Pseudomonas aeruginosa, IMPACTT, przeciwciała IgY, faza III badania klinicznego
