Zestaw narzędzi RRI pomaga przekształcać sektor badań i innowacji w Europie
W ramach dążenia do pokonania barier między środowiskiem naukowym a społeczeństwem Komisja Europejska dała zielone światło koncepcji odpowiedzialnych badań i innowacji (RRI), czyniąc ją tematem przekrojowym w ramach programu Horyzont 2020. Ogólnoeuropejski projekt traktuje kwestię badań i rozwoju priorytetowo. Jego celem jest również przewidywanie konsekwencji i włączenie społeczeństwa do dyskusji nad rolą nauki i technologii w kształtowaniu przyszłości. Aby wprowadzić koncepcję RRI w Europie i zrealizować tę wizję, potrzebne są konkretne narzędzia. Społeczeństwo na czele nauki i innowacji W celu rozpowszechnienia koncepcji RRI, UE sfinansowała projekt RRI TOOLS (RRI TOOLS, a project to foster responsible research and innovation for society, with society), w który zaangażowani zostali politycy, środowiska naukowe i akademickie, firmy, organizacje przemysłowe i organizacje społeczeństwa obywatelskiego. „Osiągnięto to poprzez wszechstronną współpracę polegającą na współuczestnictwu we wszystkich etapach projektu, od ustalenia harmonogramu prac do projektowania, wdrażania i oceny” – mówi Ignasi López Verdeguer, dyrektor działu nauki fundacji „la Caixa” i koordynator projektu RRI TOOLS. Ta hiszpańska organizacja non profit poprzez swoje projekty promuje i finansuje działania mające na celu poprawy warunków życia społeczeństwa, badania i innowacje, a także kulturę. Cele projektu RRI TOOLS zostały osiągnięte poprzez opracowanie ambitnego programu szkoleń i wsparcia oraz nacisk na komunikację i rozpowszechnianie. Partnerzy projektu zorganizowali lub uczestniczyli w ponad 360 wydarzeniach, angażując około 9200 osób w 34 krajach i 115 miastach Europy. Powołano dziewiętnaście ośrodków RRI Hub odpowiedzialnych za realizację projektu na poziomie krajowym i regionalnym w 30 krajach w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej. W 2014 roku ośrodki zorganizowały 27 spotkań konsultacyjnych, które przyciągnęły ponad 400 zainteresowanych podmiotów. W 2016 przeprowadziły ponad 100 sesji szkoleniowych RRI, które zgromadziły około 3000 uczestników w całej Europie. Ponadto ośrodki zorganizowały ponad 100 spotkań mających na celu wyrażanie poparcia dla projektu. Internetowa baza wszystkich narzędzi RRI Opracowano zestaw narzędzi umożliwiający praktyczne zastosowanie koncepcji RRI. Zawiera ponad 500 pozycji, w tym podręczniki, wytyczne, instrukcje, inspirujące praktyki, projekty, artykuły i raporty w 18 językach europejskich. Obejmują tematy, takie jak otwarty dostęp, równość płci, etyka i uczciwość oraz publiczne zaangażowanie w naukę. „Platforma online umożliwia uczestnictwo i mogą z niej korzystać osoby o różnym poziomie wiedzy i wymaganiach” – wyjaśnia Ignasi López. „Pomaga uczestnikom w nauce, wdrażaniu, rozważaniu, szkoleniu i przekazywaniu informacji na temat RRI”. Odwiedzający mogą utworzyć konto, dołączyć do społeczności RRI, wczytać swoje własne treści i uczestniczyć w dyskusjach na forum. Dzięki aktywnym działaniom ośrodków powstała europejska społeczność praktyków (CoP), zrzeszająca niemal 2000 kluczowych podmiotów z sektora RRI i mająca na celu wykorzystywanie i stałe ulepszanie zestawu narzędzi. „Dzięki temu zestaw narzędzi będzie stale się powiększał i będzie stanowił źródło najnowszych informacji na temat RRI w przyszłości” – twierdzi Ignasi López. W ramach projektu opracowano również roboczą definicję RRI, stworzono katalog najlepszych praktyk RRI oraz szereg prezentacji pokazujących, w jaki sposób można zastosować koncepcję RRI w biznesie, administracji, fundacjach, centrach badawczych, organizacjach społeczeństwa obywatelskiego i instytucjach edukacyjnych. Zasięg i widoczność projektu RRI TOOLS były inspiracją do ustanowienia nagrody European Foundations Award for Responsible Research and Innovation (nagrody europejskich fundacji za odpowiedzialne badania i rozwój). Celem tej wprowadzonej w 2015 roku siostrzanej inicjatywy jest nagrodzenie trzech najlepszych projektów RRI w Europie. Mimo że projekt zakończył się w grudniu 2016 roku, fundacja „la Caixa” zajmie się obsługą zestawu narzędzi i prowadzeniem społeczności praktyków (CoP) do 2018 roku. Aby zrealizować ten cel, fundacja opracowała plan zrównoważonego rozwoju. „Projekt RRI TOOLS stworzył podwaliny pod bardziej odpowiedzialny, akceptowalny i etyczny rozwój nauki i technologii w Europie w trosce o lepszy, bardziej zrównoważony i sprawiedliwy świat” – podsumowuje Ignasi López.
Słowa kluczowe
Badania i innowacje, nauka i społeczeństwo, odpowiedzialne badania i innowacje, RRI TOOLS