Biomarkery nową nadzieją dla osób cierpiących na migrenę
Celem finansowanego z funduszy unijnych projektu EUROHEADPAIN było wskazanie i zbadanie predykcyjnych i patofizjologicznych biomarkerów podatności na ataki migreny oraz sygnalizujących ich początek. Przyjrzano się również rozwojowi migreny przewlekłej cechującej się niemal codziennym występowaniem ataków. Interdyscyplinarne konsorcjum inicjatywy EUROHEADPAIN wykorzystało dane pochodzące od wielu tysięcy pacjentów z migreną poddanych dokładnemu feno- i genotypowaniu. Ponadto posłużono się dostępnymi danymi klinicznymi, farmakologicznymi, genetycznymi, biochemicznymi, neurofizjologicznymi oraz funkcjonalnymi (pozyskanymi w drodze neuroobrazowania). Wykonując funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego poza napadem, a także – w miarę możliwości – w prowadzącym do niego okresie przejściowym, zespół przebadał pacjentów cierpiących na migrenę epizodyczną lub przewlekłą. Zarejestrowane zmiany w mózgu dostarczyły informacji na temat początkowego miejsca wystąpienia ataków i ich przebiegu. Gdy tylko było to możliwe, badacze rejestrowali zmiany biochemiczne zachodzące w osoczu i płynie mózgowo-rdzeniowym tych samych pacjentów, a także widoczne u nich objawy neurofizjologiczne. Łącząc te dane, przeprowadzono wstępną analizę celem pozyskania (międzynapadowych) biomarkerów diagnostycznych oraz określających podatność na migrenę i rozwój jej przewlekłej postaci. Aby zdobyć informacje na temat szlaków inicjacji oraz wskazać biomarkery predykcyjne i biomarkery inicjacji, wykonano profilowanie neurofizjologiczne i profilowanie na bazie neuroobrazowania, co pozwoliło opisać fazę przejścia pomiędzy stanem przednapadowym a samym atakiem. Badania translacyjne u myszy transgenicznych posiadających monogenową mutację odpowiedzialną za występowanie choroby pozwoliły poznać mechanistyczne aspekty obserwowanych w mózgu zmian związanych z patofizjologią migreny. Dzięki uzupełniającym odczytom pochodzącym z systemów hodowli komórek i badań z udziałem zwierząt naukowcy wnikliwie zbadali obwodowe i ośrodkowe (zlokalizowane w podwzgórzu) mechanizmy powstawania i modulacji bólu migrenowego. Profile genetyczne wzbogaciły zgromadzone informacje o szereg zidentyfikowanych czynników genetycznych i powiązanych z nimi szlaków molekularnych. Rezultaty badań genetycznych podkreślają znaczenie czynników ryzyka dotyczących występowania migreny epizodycznej i przewlekłej, a ponadto mogą – w pewnym stopniu – przewidzieć lub ocenić reakcję na leczenie. Aby opracować nowe terapie, uczeni wykonali próby prowokacyjne i rozszyfrowali szlaki wyzwalające napad poprzez prowokowanie ataków u osób zdrowych i pacjentów uczestniczących w pierwszej fazie badań, wykorzystując w tym celu cząsteczki różniące się między sobą pod względem farmakologicznym. W ramach ścisłej współpracy zespołu projektu EUROHEADPAIN z pewnym przedsiębiorstwem z sektora MŚP zaproponowano również udoskonalone metody nieinwazyjnej neuromodulacji migreny przewlekłej i epizodycznej. Co więcej, dzięki wykorzystaniu narzędzi neurofizjologicznych i neuroobrazowania przeprowadzone badania pogłębiły naszą wiedzę na temat neuromodulacji. Można oczekiwać, że wkrótce opracowany zostanie szereg leków przeznaczonych do stosowania w terapii migreny przewlekłej.
Słowa kluczowe
Biomarkery, migrena, EUROHEADPAIN, przewlekła, leki