Badanie zjawisk radykalizacji i ekstremizmu oraz zapobieganie ich występowaniu
Niektórzy z nich postrzegają odmienne ideologie, przekonania polityczne i wierzenia jako przykłady inności, którą należy ograniczyć za wszelką cenę. Źródłem radykalizacji oraz powstawania ekstremistycznych grup nacjonalistycznych mogą być także istotne wydarzenia. Poza olbrzymimi stratami ludzkimi i zniszczeniami w Ukrainie powstałymi w wyniku trwającej od 2022 roku agresji, nie sposób pominąć wpływu wojny na społeczeństwo okupowanego kraju, a także na społeczeństwa Europy. Trwająca wojna nie tylko stanowiła przyczynę problemów gospodarczych, w tym inflacji oraz nowego kryzysu energetycznego, ale także przełożyła się na ujawnienie pewnego głęboko skrywanego aspektu ludzkiej natury związanego z konfliktem. Pojawiły się ekstremistyczne narracje dotyczące wojny, co doprowadziło do rosnącej polaryzacji w społeczeństwie i zaburzyło stabilność. Od czasu ataków terrorystycznych z 11 września 2001 roku walka z radykalizacją postaw i ekstremizmem pozostaje jednym z priorytetów strategii bezpieczeństwa wewnętrznego i zagranicznego Unii Europejskiej. Pojawienie się tego wyzwania skłoniło badaczy do podjęcia próby lepszego zrozumienia czynników wpływających na jednostki i społeczności, a także warunków geopolitycznych, interesów gospodarczych, kanałów rozpowszechniania oraz samych narracji. Celem jest rzucenie światła na zjawisko akceptacji ekstremistycznych ideologii, a także ich poparcia oraz dołączania do ruchów posługujących się przemocą jako narzędziem. Opracowywanie oraz rozpowszechnianie tego rodzaju wiedzy stanowi pierwszy i najważniejszy krok w kierunku kształtowania odpornych społeczeństw i projektowania działań pozwalających na ochronę bezpieczeństwa i dobrobytu wszystkich mieszkańców Wspólnoty.
Podejście do budowania jedności, spójności i bezpieczeństwa Unii Europejskiej
Zróżnicowane rozwiązania i podejścia obejmujące obszary bezpieczeństwa narodowego, współpracy międzynarodowej, psychologii i polityki społecznej, a także etnografii sieci społecznych, skupiają się na jednostkach i społecznościach dotkniętych tymi zjawiskami. Koncentrują się na możliwościach sprostania wyzwaniom i budowania nowych form odporności społecznej opartych na poczuciu spójności i wspólnoty opierającej się nienawiści, dyskryminacji, ekstremizmowi oraz radykalnym działaniom. Na szczeblu politycznym inicjatywy takie jak strategiczne wytyczne Unii Europejskiej dotyczące skoordynowanego podejścia UE do zapobiegania radykalizacji(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zapewniają, że działania podejmowane na szczeblu unijnym są dostosowane do potrzeb i priorytetów zainteresowanych stron w państwach członkowskich. Z kolei Radicalisation Awareness Network - RAN(odnośnik otworzy się w nowym oknie), czyli sieć świadomości radykalizacji, skupia praktyków i ekspertów zajmujących się tym zjawiskiem w całej Europie. Celem sieci jest wymiana wiedzy i strategii zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi we wszystkich jego formach. Inne dokumenty, takie jak na przykład unijna strategia antyterrorystyczna(odnośnik otworzy się w nowym oknie), stawiają za cel zwiększanie odporności Wspólnoty na zagrożenia terrorystyczne, z kolei przepisy takie jak rozporządzenie 2021/784(odnośnik otworzy się w nowym oknie) starają się rozwiązać problem rozpowszechniania treści terrorystycznych w Internecie. Europejski Plan Działania na rzecz Demokracji wskazuje przeciwdziałanie radykalizacji i dezinformacji jako jeden ze sposobów na wzmocnienie odporności demokracji w Unii Europejskiej.
15 sposobów na zapobieganie i przeciwdziałanie ekstremizmowi
Na młodzieży skupiły się zespoły projektów CONNEKT i ISLAM-OPHOB-ISM. Pierwszy z nich analizował czynniki przyciągające młodych ludzi do aktów brutalnego ekstremizmu, z kolei drugi badał i zestawiał procesy związane z radykalizacją rodzimej młodzieży europejskiej, która skłania ją do wspierania skrajnie prawicowych ugrupowań, z zachowaniami młodzieży muzułmańskiej z doświadczeniem migracyjnym. Religia może być czynnikiem polaryzującym społeczeństwo i chociaż wolność myśli, przekonań i wyznania stanowi jedno z praw podstawowych w Unii Europejskiej i wszystkich społeczeństwach demokratycznych, różnorodność religijna pozostaje dla niektórych grup kwestią kontrowersyjną i może być wykorzystywana jako pretekst do usprawiedliwiania przemocy. Badacze skupieni wokół projektu GREASE zgromadzili naukowców z całego świata, aby zbadać związek relacji państwa i religii, zarządzania różnorodnością religijną i procesów gwałtownej radykalizacji. Projekt RETOPEA badał z kolei związek między religią a społeczeństwem z historycznego punktu widzenia. W ostatnich dekadach, a w szczególności w ostatnich latach, ugrupowania populistyczne coraz częściej trafiają do polityki głównego nurtu, często wyrażając oburzenie i niezadowolenie społeczeństwa. Ich działalność niestety często prowadzi do gwałtownej radykalizacji, dyskryminacji, nienawiści i niezgody w sferze politycznej. Zespół projektu DEMOS postanowił przyjrzeć się wyzwaniom populizmu, badając go w oparciu o innowacyjne podejście oparte na wskaźniku skuteczności demokratycznej. Badacze projektu POWDER skupili się na czterech różnych ruchach, łącząc teoretyczne podejście interpretacyjne z empirycznymi badaniami w celu zbadania mechanizmów protestów politycznych we współczesnych demokracjach. Projekt PAVE skupił się na wzajemnych powiązaniach między dynamiką społeczności a zjawiskiem ekstremizmu. Dzięki badaniu czynników zwiększających odporność społeczności na radykalizację, Unia Europejska będzie w stanie wypracować skuteczniejsze narzędzia pozwalające na przeciwdziałanie różnym aspektom tego zjawiska. Dlatego badacze projektu PREVEX podjęli próbę zrozumienia przyczyn większej odporności wybranych społeczności na ekstremizm w porównaniu z innymi. Realizacja projektu GRIEVANCE zaowocowała otwarciem nowego frontu walki z radykalizacją dzięki innowacyjnym metodom modelowania i zestawom danych pozwalającym na sprawniejszą ocenę ryzyka związanego z ekstremizmem. Badacze po raz pierwszy w historii zastosowali modelowanie obszarów objętych ryzykiem i wyborów, torując drogę innowacyjnym badaniom w tej dziedzinie. Naukowcy realizujący projekt ViEWS wykorzystali algorytmy uczenia maszynowego do analizy szeregu źródeł danych związanych z przypadkami występowania przemocy. Prace opierały się na założeniu, że przewidywanie prawdopodobieństwa konfliktu pozwoli na skuteczniejsze przygotowanie społeczeństw do podjęcia odpowiednich działań we właściwym czasie. Tolerancja stanowi fundamentalną koncepcję w społeczeństwach państw rozwiniętych. Tym bardziej powinien dziwić fakt, że tak trudno jest znaleźć jej definicję. Badacze projektu InTo przyjrzeli się koncepcji tolerancji międzygrupowej, aby opracować bardziej precyzyjną definicję tego zjawiska i zapoczątkować szerokie dyskusje na temat różnorodności kulturowej. Zagadnieniem, którym zajął się zespół projektu ONLINERPOL była strategia oparta na elemencie zabawy, stosowana przez prawicowych działaczy w celu obchodzenia cenzury w Internecie. Analizując zabawę z perspektywy metapraktyki skrajnych wypowiedzi publikowanych w sieci, badacze przyjrzeli się procesowi, w wyniku którego ksenofobiczna i wykluczająca polityka nacjonalistyczna zadomowiła się w Internecie. Prace w ramach projektu EXTREME skupiły się na badaniu historycznych i współczesnych czynników wpływających na populistyczny punkt widzenia i powiązania populizmu z ekstremizmem. Inny projekt – SACRASEC – koncentrował się na badaniu wpływu religii na utrzymanie porządku społecznego. Ostatni z opisywanych projektów, czyli PARTICIPATION, zajął się wypracowaniem kompleksowego podejścia do walki z ekstremizmem i radykalizacją, rozpoczynając od dogłębnej analizy czynników wpływających na popularyzację ekstremistycznych zachowań, a następnie przechodząc do opracowania i przedstawienia konkretnych rozwiązań.