Lokalna transformacja energetyczna: samorządy lokalne kołem zamachowym dekarbonizacji Europy Samorządy lokalne i regionalne odgrywają kluczową rolę w procesie realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu, a podejmowane przez nie działania przyczyniają się do ograniczenia szkodliwych dla klimatu emisji o co najmniej 55 % do 2030 roku. Działania związane z sektorem energetyki realizowane na szczeblu lokalnym będą miały decydujące znaczenie dla realizacji ambitnej europejskiej polityki energetycznej i klimatycznej. Energia © Unia Europejska, 2024 W celu umożliwienia dalszych działań w zakresie ograniczania zużycia energii, Komisja Europejska dokonała przeglądu dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, wskazując kluczową rolę władz publicznych przez uwzględnienie celu rocznego zmniejszenia zużycia energii w sektorze publicznym o co najmniej 1,9 %. Zmieniona dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii zawiera z kolei wyższy wiążący dla Unii Europejskiej cel w zakresie odnawialnych źródeł energii, zakładający zwiększenie ich udziału w koszyku energetycznym do co najmniej 42,5 % do 2030 roku, choć w poprzedniej wersji tekstu wynosił tylko 32 %. W działania te wpisuje się także zmieniona dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, której przyjęcie wzmocni wysiłki na rzecz ograniczenia emisyjności budynków w całej Unii Europejskiej. W tym procesie kluczową rolę odgrywają samorządy lokalne i regionalne, czyli przedstawiciele władz będący w najbliższym kontakcie z mieszkańcami. Aby transformacja w kierunku neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla była zrównoważona i sprzyjała włączeniu społecznemu, samorządy lokalne muszą aktywnie uczestniczyć w procesie zmian, co wymaga wiedzy i zasobów pozwalających na redukcję emisji i wdrażanie zrównoważonych rozwiązań energetycznych. Wsparcie dla samorządów lokalnych i regionalnych Unia Europejska realizuje szereg inicjatyw i udostępnia zróżnicowane możliwości finansowania, które mają pomóc samorządom lokalnym i regionalnym w osiągnięciu celów związanych z transformacją energetyczną i zapewnieniu bardziej zrównoważonych usług dla mieszkańców. Program LIFE Clean Energy Transition (na lata 2021-2027) zapewnia finansowanie szerokiego zakresu działań prowadzących do realizacji efektywnej energetycznie, opartej na energii odnawialnej, neutralnej dla klimatu i odpornej gospodarki. Podobne założenia ma program Smart Cities Marketplace, który dąży do przyspieszenia ekologicznej transformacji miast w Europie poprzez poprawę jakości życia mieszkańców, zwiększenie konkurencyjności i budowę partnerstw z innymi europejskimi inicjatywami skupionymi na miastach. W ramach realizowanej na szczeblu unijnym Misji Miasta dokonano wyboru 112 ośrodków miejskich, które otrzymały zadanie współtworzenia umów klimatycznych z lokalnymi interesariuszami i obywatelami, obejmujących ogólne strategie osiągnięcia neutralności klimatycznej we wszystkich sektorach, takich jak energetyka, budynki, gospodarowanie odpadami i transport, a także powiązane z nimi plany inwestycji. Podobnie jak inne inicjatywy, działania te obejmują prace nad długoterminowym planowaniem energetycznym, budowanie potencjału, wsparcie dla Porozumienia Burmistrzów UE na rzecz Klimatu i Energii, zwiększanie inwestycji, ograniczanie zjawiska ubóstwa energetycznego, transformację rynków, zmiany przepisów oraz wiele innych działań. Opisane na łamach najnowszego wydania broszury CORDIS Results Pack 12 projektów obejmują działania, które przyczyniają się do realizacji tej transformacji w perspektywie krótkoterminowej, a także inicjatywy mające na celu urzeczywistnienie dalekosiężnych celów i ambicji dotyczących czystej energii. Ich celem jest budowanie potencjału miast i regionów w zakresie planowania i wdrażania rozwiązań, usprawnienie realizacji działań dotyczących efektywności energetycznej i czystej energii oraz dalsze ograniczenie emisji CO2 na szczeblu lokalnym. Dwanaście inicjatyw przynoszących korzyści samorządom i regionom W ramach projektu ENERGee Watch powstał program wspólnej edukacji, umożliwiający samorządom regionalnym i władzom lokalnym opracowywanie, monitorowanie i weryfikację działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Zespół projektu PATH2LC zbudował z kolei sieci edukacyjne, które umożliwiają samorządom lokalnym współpracę na rzecz zmniejszania emisji CO2 w gminach. Zespoły projektów EUROPA, FITHOME, Hiross4All, I-HEROS i RenoHub skupiły się na wypracowaniu innowacyjnych rozwiązań i punktów kompleksowej obsługi wspierających właścicieli domów w ich modernizacji. W ramach realizowanych przez nie inicjatyw powstały zintegrowane usługi renowacji budynków, które zapewniają właścicielom domów dostęp do informacji, wiedzy i narzędzi związanych ze wszystkimi aspektami procesu. Zielona transformacja wymaga inwestycji i nakładów finansowych. Dlatego zespół projektu EUFC przyczynił się do usprawnienia programów inwestycyjnych realizowanych w gminach. Realizacja projektu DistrictEES pozwoliła na zwiększenie dostępności źródeł finansowania w celu popularyzacji remontów zakładających zwiększanie efektywności energetycznej budynków. Celem projektu ActionHeat było umożliwienie lokalnym samorządom w całej Europie sprawniejszego planowania i realizacji projektów w zakresie systemów ogrzewania i chłodzenia. W ramach projektu EXCITE powstała Europejska Nagroda Energetyczna, realizowana pilotażowo w 26 gminach na terenie Europy Środkowej i Wschodniej. Ostatni z przedstawionych projektów to REFEREE, którego zespół opracował internetowe narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji na szczeblu krajowym i lokalnym dzięki określaniu korzyści płynących z realizacji inicjatyw w zakresie efektywności energetycznej.
