Rozwój agroekologii i rolnictwa ekologicznego w celu budowy bardziej zrównoważonego systemu rolno-spożywczego
Agroekologia i rolnictwo ekologiczne stanowią holistyczne podejścia opierające się na maksymalnym wykorzystaniu procesów ekologicznych w celu wsparcia produkcji rolnej. Skutkiem zastosowania tych podejść będzie łagodzenie skutków zmiany klimatu, a także wzmocnienie zrównoważonego rozwoju (gospodarczego, środowiskowego, klimatycznego i społecznego) przy jednoczesnym zwiększeniu odporności rolnictwa. Tego rodzaju systemowe podejście przekłada się na szeroki zakres praktyk rolniczych, począwszy od odmian roślin trafiających na pola, poprzez metody dbania o gleby i integrację łańcuchów wartości, aż po modele biznesowe dostosowane do potrzeb lokalnych społeczności. W najnowszym wydaniu broszury CORDIS Results Pack przedstawiamy 12 finansowanych ze środków Unii Europejskiej inicjatyw w zakresie badań naukowych i innowacji, skupiających się na roli agroekologii i rolnictwa ekologicznego jako kluczowych czynników umożliwiających rozwój bardziej zrównoważonego rolnictwa w Europie.
Bardziej zrównoważone i odporne systemy rolno-spożywcze
Agroekologia może stać się podstawowym narzędziem pozwalającym na budowę bardziej zrównoważonego i odpornego sektora rolniczego, który będzie w stanie zaspokoić potrzeby ludności, jednocześnie skutecznie stawiając czoła wyzwaniom klimatycznym. Praktyki agroekologiczne należą do działań, które mogą być wspierane za pośrednictwem programów ekologicznych w ramach pierwszego filaru wspólnej polityki rolnej(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Ponadto zostały zaliczone do pocztu zrównoważonych podejść, które mogą przyczynić się do osiągnięcia ambitnych założeń Europejskiego Zielonego Ładu(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Ponadto w ramach Zielonego Ładu powstał unijny plan działania na rzecz rozwoju produkcji ekologicznej(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Dokument ten kładzie istotny nacisk na badania i innowacje mające na celu wzmocnienie sektora rolnictwa ekologicznego. Opublikowana niedawno unijna koncepcja rozwoju sektorów rolnictwa i produkcji żywności(odnośnik otworzy się w nowym oknie) wskazuje na istotne znaczenie rolnictwa ekologicznego i agroekologii w działaniach mających na celu uatrakcyjnienie rolnictwa dla obecnych i przyszłych pokoleń, a także łączenia możliwości gospodarczych z działaniami w zakresie ochrony środowiska i odpowiedzialnością społeczną. Nowa wizja zwraca także uwagę na kluczową rolę badań naukowych, wiedzy, innowacji i umiejętności dla europejskiego sektora rolno-spożywczego. W odpowiedzi na te wnioski Unia Europejska zwiększa wsparcie badań dotyczących agroekologii i rolnictwa ekologicznego, aby rozwijać wiedzę na temat sposobów, w jaki tego rodzaju zrównoważone podejścia mogą sprzyjać konkurencyjnym, zrównoważonym, odpornym i sprawiedliwym systemom rolniczym. Szereg projektów badawczo-rozwojowych realizowanych w ramach programu ramowego „Horyzont 2020” przyczynił się do lepszego zrozumienia potencjału agroekologii i rolnictwa ekologicznego. Prace te są kontynuowane w ramach programu ramowego „Horyzont Europa”, a poszczególne projekty otrzymały zwiększone wsparcie na prowadzone badania i innowacyjne działania. Jednym z przykładów takich działań jest Partnerstwo AGROECOLOGY. Ta inicjatywa, która ruszyła w styczniu 2024 roku, pozwoliła szeregowi państw i regionów Unii Europejskiej na połączenie sił z wieloma kluczowymi podmiotami, aby wspólnie działać na rzecz zrównoważonej transformacji europejskich systemów rolniczych. Przyspieszenie procesu wdrożenia rozwiązań agroekologicznych opiera się na rozwoju rolnictwa ekologicznego, czyli bodaj najbardziej znanego podejścia zbliżonego do założeń agroekologii. Co więcej, sektor rolnictwa ekologicznego także korzysta z badań w dziedzinie agroekologii, co pozwala poprawić jego zrównoważony charakter i konkurencyjność zgodnie z unijnym planem działania na rzecz rozwoju produkcji ekologicznej. Badania i innowacje łączące agroekologię i rolnictwo ekologiczne przynoszą korzyści obu dziedzinom. Najnowsze wydanie broszury CORDIS Results Pack rozpoczyna się od przedstawienia sztandarowego europejskiego partnerstwa w dziedzinie badań naukowych i innowacji AGROECOLOGY – przedsięwzięcia obejmującego całą Wspólnotę, którego uczestnicy wykorzystują potencjał agroekologii w celu przyspieszenia zrównoważonej transformacji i przechodzenia na zrównoważony, przyjazny dla klimatu i ekosystemów system rolniczy. Projekty AFEU, AGROMIX i Grazing4AgroEcology badają skutki mieszanego użytkowania gruntów pod kątem korzyści gospodarczych, usług ekosystemowych i ograniczenia konieczności stosowania nawozów sztucznych. Jednym z kluczowych obszarów zainteresowania dla zespołów jest możliwość wykorzystania narzędzi cyfrowych w praktykach agroekologicznych oraz w łańcuchach wartości produktów ekologicznych. Dotyczy to między innymi lepszego etykietowania produktów i ich identyfikowalności. Zespoły projektów ALLIANCE i THEROS zajmują się właśnie tymi zagadnieniami, z kolei badacze skupieni wokół projektów D4AgEcol i PATH2DEA przyglądają się innym zastosowaniom. W ramach projektu OrganicTargets4EU powstały modele scenariuszy na przyszłość dla rolnictwa ekologicznego i akwakultury ekologicznej w Unii Europejskiej, natomiast zespół projektu Oper8 badał, w jaki sposób można przyspieszyć wdrażanie zrównoważonych alternatyw dla chemicznych środków chwastobójczych. Ostatnie spośród przedstawionych projektów, InnOBreed i LIVESEEDING skupiają się na potrzebie zapewnienia większej dostępności odmian opracowywanych z myślą o uprawach ekologicznych.
