W jaki sposób rozsiewanie nasion wpływa na roślinność wysp Rośliny są zwykle zakotwiczone w jednym miejscu, więc rozsiewanie ich nasion jest zależne od różnych czynników biologicznych i niebiologicznych, takich jak zwierzęta, ptaki, wiatr i prądy oceaniczne. Wzorce rozsiewania nasion są więc w dużej mierze zależne od mechanizmu dyspersji, który w dużym stopniu wpływa na populacje roślin i zwierząt. Żywność i zasoby naturalne © Ruben Huttel Heleno Naukowcy pracujący nad finansowanym przez UE projektem SEEDS (Closing the seed-dispersal loop: How does seed-dispersal affect plant population structure at the global, regional and local scales?) zbadali, w jaki sposób nasiona są rozsiewane na krótkich i długich dystansach i jak wpływa to na zdolność roślin do kolonizacji nowych siedlisk. „Cechy roślin europejskich porównano z roślinnością występującą na Azorach, czyli w archipelagu 9 wysp wulkanicznych znajdujących się około 1360 km na zachód od kontynentalnej części Portugalii. Celem było określenie, który czynnik jest najczęściej wybierany przez rośliny do kolonizacji tych wysp daleko na północnym Atlantyku” – mówi koordynator projektu, dr Ruben Heleno. W ramach projektu starano się odpowiedzieć na kilka ważnych pytań, między innymi czy możliwe jest określenie sposobu transportu nasion w przyrodzie na podstawie ich kształtu oraz jakie są najbardziej skuteczne mechanizmy, dzięki którym rośliny kolonizują wyspy. „Odkryliśmy, że podczas kolonizacji Azorów przez rośliny pochodzące z Europy tylko rośliny przystosowane do rozsiewania przez prądy oceaniczne były faworyzowane, podczas gdy rośliny rozsiewane przez wiatr były odrzucane” – wyjaśnia dr Heleno. To odkrycie pomogło rozwiać dotychczas panujące przekonanie, że wszystkie przypadki rozsiewania w dużym stopniu zależą od charakterystycznych cech nasion, przez co można wywnioskować, że kolonizacja wielu wysp nastąpiła w wyniku przypadkowych i niestandardowych procesów. Badanie 15 rodzimych gatunków roślin o mięsistych owocach występujących na Azorach wykazało, że tylko Corema alba, zwana bażyną portugalską oraz drzewa jałowcowe mogą być potencjalnie rozsiewane poprzez prądy oceaniczne. Zdaniem dra Heleno „nasiona pozostałych 13 gatunków prawdopodobnie są przenoszone na długich dystansach przez ptaki”. Naukowcy zbadali także względne znaczenie transportu nasion w przewodzie pokarmowym ptaków (endozoochoria) i przenoszenia nasion przyklejonych do piór ptaków (epizoochoria). Odkryto, że chociaż oba mechanizmy mogą być ważne, pierwszy z nich występuje 85 razy częściej niż drugi. W badaniu wykazano również, że w celu odkrycia wrodzonej złożoności tych sieci interakcji pomiędzy gatunkami niezbędne jest pobranie odpowiednich próbek. Ponadto dr Heleno i jego współpracownicy odkryli, że wiele ptaków, nawet tych, które nie są wyspecjalizowane w jedzeniu nektaru, przenosiło pyłek wielu gatunków roślin na swoich dziobach. Konsumpcję kwiatów przez gatunki, które nie specjalizują się w tym zakresie, uznano za ważną adaptacyjną strategię przetrwania w przypadku uproszczonych siedlisk roślinności na wyspach, a także za strategię wykorzystywania niewystarczająco zużywanych zasobów na kontynentach. Ponadto naukowcy odkryli, że na Wyspach Galapagos u wybrzeży Ekwadoru w Ameryce Południowej spadek rozsiewania nasion zależy od tego, który gatunek rozsiewający nasiona wyginął, a także od różnorodności i wielkości populacji pozostałych gatunków. Jednakże po raz pierwszy udowodniono, że spadek różnorodności (liczby gatunków) i wielkość populacji (liczba osobników) gatunków rozsiewających nasiona mają zarówno negatywny, jak i synergistyczny wpływ na spadek rozsiewania nasion. Wyniki projektu SEEDS zostały wykorzystane przez władze parków narodowych Wysp Galapagos do usprawnienia działań związanych z ochroną przyrody, pomagając w ustaleniu priorytetów dotyczących ochrony kluczowych gatunków. Opracowano praktyczne narzędzia, w szczególności „przewodnik po nasionach Galapagos”, który będzie używany przez władze odpowiedzialne za rolnictwo i sanitację w celu zapewnienia bezpieczeństwa biologicznego tych wysp. Jednym z najbardziej pozytywnych efektów projektu były zaawansowane programy edukacyjne w szkołach. Słowa kluczowe Rozsiewanie nasion, SEEDS, Azory, kolonizacja, funkcje ekosystemu, epizoochoria, Corema alba, Wyspy Galapagos
