Badanie przywództwa UE w dziedzinie dyplomacji naukowej i kulturalnej
W ciągu ostatnich lat stosunki międzynarodowe Unii Europejskiej w coraz większym stopniu uwzględniały fakt, że wymiany kulturalne i współpraca naukowa mogą sprzyjać nawiązywaniu i rozwijaniu stosunków pomiędzy państwami. Dobrym przykładem takiego działania jest projekt SESAME(odnośnik otworzy się w nowym oknie) – międzynarodowy ośrodek badań jądrowych w Jordanii, którego budowa została częściowo sfinansowana przez Unię Europejską, gdzie izraelscy i arabscy naukowcy współpracują nad różnorodnymi projektami. Pomimo tego nie istnieje ogólna strategia ani nawet zrozumienie długoterminowych konsekwencji takich działań prowadzonych w zmiennym, wielobiegunowym świecie. Współfinansowany przez Unię Europejską projekt EL-CSID (European Leadership in Cultural, Science and Innovation Diplomacy) zajął się w związku z tym kodyfikacją oraz sformułowaniem założeń leżących u podstaw dużej części tych działań, a także ustaleniem głównego kierunku podejmowanych działań w celu wzmocnienia polityki UE za pomocą szeregu zaleceń i rekomendacji. Jaki obraz siebie chce przedstawić światu Unia Europejska? Prace zespołu projektowego EL-CSID rozpoczęły się od opisania działań w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej w Europie i poza jej granicami, którego głównym celem było ustalenie powodów oraz ram czasowych przyjmowania określonych koncepcji i polityk. W ramach projektu przeanalizowano także dokumenty polityczne odnoszące się do badanych kwestii i przeprowadzono rozmowy z kluczowymi praktykami i interesariuszami, w skład których weszło 16 pogłębionych wywiadów z koordynatorami naukowymi projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, a także z zagranicznymi korespondentami zajmującymi się dziedzinami nauki i kultury. Wnioski wypływające z projektu sugerują, że jeśli Unia Europejska chce być skutecznym i godnym zaufania podmiotem na arenie międzynarodowej, nie może polegać wyłącznie na koncepcji „twardej siły”, a zamiast tego powinna wykorzystywać swoje możliwości w zakresie siły przekonywania, takie jak wartości i tradycje, wśród których można wymienić zasady państwa prawa, demokracji, wolności słowa i opieki społecznej, a także historyczne i współczesne osiągnięcia w zakresie kulturalnym, połączone z jej wkładem w innowacje i naukę. „W przypadku stosunków z sąsiadującymi państwami Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej nauka i kultura mogą odgrywać znaczącą rolę w dążeniach do ich wzmocnienia”, stwierdził dr Van Langenhove. Biorąc pod uwagę te wnioski, zespół projektu EL-CSID zaproponował, aby wszystkie właściwe departamenty Komisji Europejskiej nawiązały szerszą współpracę z Europejską Służbą Działań Zewnętrznych (ESDZ)(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Zespół zalecił także Unii Europejskiej opracowanie jasnej i czytelnej strategii w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej w celu wspierania działań poszczególnych państw członkowskich oraz zwiększania własnego potencjału w tych obszarach, co przełoży się także na ogólną strategię bezpieczeństwa UE. „Unia Europejska może oprzeć narracje i działania na kwestii wspierania różnorodności kulturowej, która stanowi tutaj ogromny sukces. Takie działanie pozwoliłoby Unii Europejskiej zwiększyć swoją wiarygodność, dzięki czemu stałaby się mniej kontrowersyjnym partnerem w działaniach dla podmiotów państwowych i niepaństwowych w ramach inicjatyw wielostronnych”, zauważył dr Van Langenhove. Według badaczy projektu EL-CSID, aby było możliwe osiągnięcie sukcesu w tym zakresie, kierowanie reprezentowanych i prowadzonych przez Unię Europejską społeczności naukowych i kulturalnych powinno w większym stopniu przypadać samym społecznościom. Budowanie dziedzictwa Aby zagwarantować kontynuację badań, w ramach projektu EL-CSID powstała wspólna witryna internetowa poświęcona dyplomacji naukowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie), opracowana we współpracy z zespołami dwóch projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020” – InsSciDe(odnośnik otworzy się w nowym oknie) oraz S4D4C(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Mamy wielką nadzieję, że Unia Europejska postanowi wesprzeć działania w zakresie dyplomacji naukowej i kulturalnej poprzez ustanowienie europejskiego obserwatorium, pełniącego rolę platformy monitorowania, budowania potencjału oraz zwiększania świadomości”, zauważa prof. Van Langenhove. „Badamy również możliwość zapoczątkowania działania COST(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w celu stworzenia trwałej sieci naukowców i praktyków zajmujących się dziedziną dyplomacji naukowej i kulturalnej”. W tym celu prof. Van Langenhove opublikował pracę zatytułowaną „Tools for an EU Science Diplomacy” („Narzędzia dla dyplomacji naukowej UE”)(odnośnik otworzy się w nowym oknie), stanowiącą ocenę obecnych możliwości poszczególnych państw członkowskich UE oraz innych podmiotów, obejmującą także zestaw sześciu zaleceń dotyczących rozwoju strategii Unii Europejskiej w zakresie dyplomacji naukowej.