Zasiać różnorodność, by zebrać zrównoważony rozwój: dlaczego Europa potrzebuje większej dywersyfikacji upraw?
Wielu europejskich rolników znalazło się w kropce – zagrożenia dla środowiska i utrata dochodów wynikające z niezrównoważonych modeli produkcji zmuszają ich do wprowadzania zmian w swoich systemach upraw. Finansowany ze środków UE projekt Diverfarming(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (Crop diversification and low-input farming across Europe: from practitioners engagement and ecosystems services to increased revenues and chain organisation) dostarcza im danych, narzędzi i wsparcia, które są potrzebne do przyjęcia bardziej produktywnych i zasobooszczędnych praktyk. Najważniejszą z nich jest dywersyfikacja upraw, kluczowy aspekt agroekologii. „Rolnictwo oparte na intensywnej mechanizacji, nadmiernym wykorzystaniu zewnętrznych środków i monokulturach spowodowało degradację gleby, zmniejszenie różnorodności biologicznej i zwiększenie ryzyka ekonomicznego dla europejskich rolników”, mówi Raúl Zornoza Belmonte, badacz gleby z Politechniki w Kartagenie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Hiszpanii i koordynator projektu Diverfarming. „Dywersyfikacja upraw i optymalne wykorzystanie zasobów dostarczają bardziej zrównoważonych alternatywnych rozwiązań”. Dywersyfikacja mogłaby przynieść szereg konkretnych korzyści rolnikom i środowisku na obszarach wiejskich. Może zapobiegać erozji gleby, poprawiać jej żyzność i zwiększać sekwestrację węgla w glebie przy jednoczesnym ograniczeniu stosowania pestycydów, nawozów i ciężkich maszyn rolniczych. Większa różnorodność może również zwiększyć wydajność i odporność systemów rolniczych, nie tylko pod względem ekonomicznym, ale także w odpowiedzi na zmianę klimatu. To wszystko razem może przyczynić się do zwiększenia rentowności, jednocześnie pomagając w łagodzeniu zmiany klimatu i promowaniu większej różnorodności biologicznej, a także świadczeniu usług ekosystemowych przez rolnictwo.
Rozwiązania dostosowane do potrzeb
Badania prowadzone w ramach projektu pokazują, że należy wprowadzić zmiany w rolniczych łańcuchach wartości i dostosować je do specyfiki każdego regionu, by osiągnąć te efekty. Kontekstowość jest kolejną ważną zasadą agroekologii. Należy uwzględnić warunki klimatyczne i glebowe, czynniki społeczno-ekonomiczne i kulturowe oraz ograniczenia techniczne. W ramach projektu skupiono się na unikalnej charakterystyce sześciu regionów europejskich: północnośródziemnomorskiego, południowośródziemnomorskiego, środkowoatlantyckiego, kontynentalnego, panońskiego i borealnego. Obecnie badane są rzeczywiste korzyści i praktyczne ograniczenia zdywersyfikowanego rolnictwa oraz bariery i wady związane ze zróżnicowanymi systemami uprawy przy użyciu praktyk rolniczych niewymagających dużego wkładu, dostosowanych do każdego regionu. W ramach projektu nawiązano bezpośrednią współpracę z rolnikami z tych regionów. „Aby zaangażować rolników i lokalne podmioty w zmienianie modelu europejskiego rolnictwa i spożytkować ich wiedzę o regionie, stworzyliśmy sieć rolników dywersyfikujących uprawy(odnośnik otworzy się w nowym oknie), by móc wspólnie uczyć się i tworzyć innowacje”, dodaje Zornoza Belmonte. Innowacyjność ma kluczowe znaczenie dla agroekologii, a tym samym dla działalności projektu Diverfarming. Zespół zaprojektował prototyp maszyny, która usprawnia orkę gleby, co obniży koszty pracy, zużycie paliwa i emisję gazów cieplarnianych, zmniejszy erozję gleby i ułatwi monitorowanie upraw okrywowych. Prototyp znajduje się obecnie w końcowej fazie rozwoju i ma zostać wprowadzony na rynek w grudniu 2021 roku.
Świadome decyzje
Zespół pracuje również nad interaktywnym narzędziem, które pomoże rolnikom wybrać zróżnicowany system upraw i zrównoważone praktyki najlepiej dostosowane do ich specyficznych warunków. Zornoza Belmonte wyjaśnia: „Naszym celem jest opracowanie wiodącego europejskiego narzędzia wspierającego podejmowanie decyzji w celu wyboru najbardziej odpowiednich zróżnicowanych systemów uprawy do różnych scenariuszy, aby zwiększyć produkcję i wspierać zrównoważony rozwój z uwzględnieniem wszystkich etapów łańcucha wartości. Jego wielojęzyczny interfejs zapewni łatwy dostęp i szerokie zastosowanie w całej Europie”. Narzędzie to będzie gromadzić dane dotyczące różnych aspektów, od właściwości gleby po właściwości łańcucha wartości, aby tworzyć modele umożliwiające przedsiębiorstwom rolnym dokonywanie świadomych wyborów. W ramach projektu Diverfarming zostaną również opracowane wytyczne dotyczące zrównoważonych, zróżnicowanych systemów uprawy, protokół ich prawidłowego wdrażania oraz zestaw narzędzi, a także biała księga dowodów naukowych na poparcie odpowiednich polityk. Aby dalej rozwijać wyniki projektu, zespół projektu Diverfarming dołączył do europejskiej grupy dywersyfikacji upraw(odnośnik otworzy się w nowym oknie), której celem jest dzielenie się wiedzą na ten temat i zwiększenie wpływu badań nad dywersyfikacją upraw w całej Europie.
