Jak uprawa ryżu i prosa wpłynęła na prehistoryczną Japonię
Japonia, podobnie jak wiele innych cywilizacji, nie zawsze była społeczeństwem rolniczym. W rzeczywistości 16 000 lat temu Wyspy Japońskie były zamieszkane przez złożoną populację łowców-zbieraczy. Zaczęło się to jednak zmieniać 3000 lat temu, gdy migranci z Półwyspu Koreańskiego przybyli, przynosząc ze sobą nowe kultury i normy. „Historia jest pełna przykładów tego, w jaki sposób wydarzenia migracyjne na dużą skalę sprzyjały przekazywaniu nowych idei między tradycjami, często prowadząc do kluczowych zmian w społeczeństwie i kulturze zasiedziałych grup” — mówi Enrico Crema, badacz z Uniwersytetu w Cambridge(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jednak, jak zauważa Crema, zmiany te zachodziły powoli. Dowody archeologiczne z prehistorycznej Japonii sugerują regionalne różnice w sposobie, w jaki lokalne zasiedziałe grupy reagowały na migrantów i przywiezione przez nich pakiety kulturowe. „Ta zmienność w lokalnych reakcjach znajduje odzwierciedlenie w nierównomiernym tempie rozprzestrzeniania się upraw ryżu, z zapisami pokazującymi epizody opóźnień i tymczasowych adopcji” — dodaje Crema. „Następnie nastąpił powrót do wcześniejszych strategii wyżywienia lub, w niektórych przypadkach, niemal całkowite odrzucenie tej praktyki na dłuższy czas”. Crema ma nadzieję, że przy wsparciu finansowanego ze środków UE projektu ENCOUNTER(odnośnik otworzy się w nowym oknie) uda się zrozumieć, dlaczego wprowadzenie ryżu do japońskiego społeczeństwa przebiegało w sposób tak zróżnicowany.
Wykorzystanie bogatego dorobku archeologicznego Japonii
Projekt skorzystał z faktu, że Japonia skrupulatnie zbierała bogatą dokumentację archeologiczną. „Chociaż znaczna część archeologii naukowej polega na szukaniu najnowszych danych, my chcieliśmy pokazać, jak można uzyskać ważne informacje z tego, co już mamy” — wyjaśnia Crema. W tym celu naukowcy opracowali nowe techniki ilościowe, które pozwoliły im określić, kiedy, gdzie i w jaki sposób wystąpiły opóźnienia w rozpowszechnianiu rolnictwa ryżu. Dzięki wykorzystaniu tych technik w ramach projektu udało się wskazać miejsca, w których nastąpił znaczny wzrost populacji w porównaniu z innymi, gdzie wystąpiły nieznaczne zmiany gęstości zaludnienia.
Związek między uprawą ryżu a wzrostem populacji
Chociaż po wprowadzeniu rolnictwa zwykle następuje ogólny wzrost płodności, a tym samym populacji, w prehistorycznej Japonii niekoniecznie zawsze tak było. „Nasze analizy demograficznego wpływu upraw ryżu w Japonii sugerują znaczne różnice regionalne, nawet jeśli weźmiemy pod uwagę różne czasy przybycia” — zauważa Crema. „W niektórych obszarach widać ogromny wzrost, ale w innych nie widać praktycznie żadnych zmian po wprowadzeniu nowej gospodarki”. Zdaniem Cremy rozwikłanie przyczyn i konsekwencji zróżnicowanego tempa i sposobu rozpowszechniania się upraw ryżu w prehistorycznej Japonii będzie wymagało dalszych badań.
Dziedzictwo otwartej nauki
Techniki i metody opracowane w ramach projektu ENCOUNTER pomogą nie tylko w prowadzonych badaniach, skorzystają na nich także inne inicjatywy naukowe. Jak podsumowuje Crema: „od początku naszego projektu mocno zaangażowaliśmy się w otwartą naukę, dokładając wszelkich starań, aby zapewnić pełną odtwarzalność wszystkich naszych badań(odnośnik otworzy się w nowym oknie)”. W ramach projektu, który otrzymał wsparcie ze strony Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), opracowano również dwie innowacyjne aplikacje do syntezy starszych danych — obie są już stosowane przez innych badaczy.
Słowa kluczowe
ENCOUNTER, uprawa ryżu, proso, Japonia, łowcy-zbieracze, migranci, zapis archeologiczny, archeologia, rolnictwo ryżu, otwarta nauka