Poszukiwanie źródeł tradycji szkodliwych dla kobiet
Szkodliwe normy płciowe są nadal szeroko rozpowszechnione w krajach rozwijających się. Tradycje te, do których zaliczają się między innymi małżeństwa dzieci, „prasowanie piersi” i okaleczanie żeńskich narządów płciowych (FGC), mają znaczący i szkodliwy wpływ na życie kobiet, ich zdrowie, dobrostan i poczucie sprawczości. Pomimo że zabieg ten wiąże się z niezwykle poważnymi konsekwencjami dla zdrowia, okaleczenie żeńskich narządów płciowych przeprowadzono u ponad 200 milionów kobiet na całym świecie. Jest to powszechna praktyka w około 30 krajach Afryki i Bliskiego Wschodu, a w niektórych krajach poddawanych jest jej około 90% kobiet. Mimo to stosunkowo niewiele wiadomo na temat pochodzenia i utrzymywania się tych szkodliwych tradycji. „Niektóre tradycje są przekazywane w tajemnicy między pokoleniami kobiet, przez co większość ludzi nie jest nawet świadoma ich istnienia” — wyjaśnia Lucia Corno(odnośnik otworzy się w nowym oknie), profesor nadzwyczajna ekonomii na Katolickim Uniwersytecie Najświętszego Serca w Mediolanie(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Na przykład praktyka prasowania piersi jest wciąż czymś nowym dla społeczności akademickiej”. W ramach projektu HarmfulTraditions, finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), Corno i jej współpracownicy postawili sobie za cel wypełnienie tej luki w wiedzy poprzez zbadanie pochodzenia tych zwyczajów, ich utrzymywania się i tego, czy działania polityczne mogą pomóc w ich wyeliminowaniu z życia społecznego.
Związki obrzezania kobiet z handlem niewolnikami w Afryce
Aby zbadać początki tego zjawiska, Corno i jej zespół zbadali, czy współczesne rozpowszechnienie okaleczenia żeńskich narządów płciowych można powiązać z afrykańskim handlem niewolnikami. Naukowcy połączyli współczesne dane z badań ankietowych przeprowadzonych w 28 krajach afrykańskich z danymi historycznymi na temat transportu niewolników, podczas którego kobiety sprzedawano jako konkubiny, a w celu zachowania dziewictwa stosowano infibulację (zszywanie sromu). W badaniu wykorzystano dane zebrane wzdłuż szlaku transportu niewolników nad Morzem Czerwonym w latach 1400–1900. Z ich analizy wynika, że kobiety z grup etnicznych, których przodkowie byli narażeni na handel niewolnikami, są bardziej skłonne do dalszego stosowania infibulacji lub okaleczania narządów płciowych i do popierania tych praktyk. Dzięki wykorzystaniu zbiorów danych opartych na tradycjach ustnych badacze odkryli, że większy kontakt z handlem niewolnikami na Morzu Czerwonym wiąże się również z silniejszymi więzami kulturowymi z takimi wartościami, jak czystość i niewinność. „Sugeruje to, że przekonania te mogły przyczynić się do utrwalenia tej praktyki w kontekście wykraczającym poza handel niewolnikami” — zauważa Corno.
W stronę polityki przeciwdziałania FGC
Odkrycia te zmotywowały ją do dalszych badań w postaci eksperymentu w Sierra Leone, gdzie okaleczanie żeńskich narządów płciowych jest silnie związane z kulturą i tożsamością zbiorową. W Sierra Leone obrzezanie dziewcząt stanowi część rytuału inicjacyjnego, podczas którego uczą się, jak zostać dobrymi matkami i żonami. Obrzezanie odbywa się na zakończenie rytuału. „To sugeruje, że kulturowa i symboliczna wartość rytuału może być nawet ważniejsza niż samo obrzezanie” — dodaje Corno. Corno i jej zespół zaproponowali zastąpienie nacięcia nieszkodliwym rytuałem symbolicznym. W ciągu trzech lat interwencja ta spowodowała zmniejszenie częstości okaleczenia wśród dziewcząt w wieku 7–15 lat o około 25%. „Wyniki te są niezwykle istotne dla decydentów politycznych, którym zależy na zakończeniu szkodliwych tradycji” — mówi Corno. „Ukazują, że wysiłki mające na celu wykorzenienie okaleczania żeńskich narządów płciowych muszą uwzględniać jego głębokie korzenie kulturowe i historyczne, które sprawiają, że czysto odgórne zakazy są niewystarczające”. Corno twierdzi, że kluczem do wyeliminowania tego procederu jest większe zaangażowanie lokalnych podmiotów i podejście oddolne. „Mam nadzieję, że wyniki te zostaną wykorzystane przy tworzeniu polityk we wszystkich krajach, w których zjawisko okaleczenia żeńskich narządów płciowych jest nadal powszechne”.
