Najważniejsze Wiadomości - Światło dla medycyny
Gdyby zapytać fizyka co, jego zdaniem, było najważniejszym odkryciem 20-go wieku, jest wielce prawdopodobne, że odpowiedziałby: laser. Zaskakujące właściwości światła laserowego powszechnie wykorzystuje się w procesach produkcyjnych, obliczeniach, elektronice użytkowej, a także w telekomunikacji. Lasery mogą odczytywać płyty CD, spawać supertankowce, przesyłać dane przez światłowody oraz dokonywać pomiarów terenu należącego do rolnika, w celu przemienienia go w teren zabudowany. Niektórzy lekarze również mogą uważać laser za najważniejszy wynalazek. Światło, a zwłaszcza światło laserowe, to nowe narzędzie diagnostyczne i terapeutyczne. Rzucanie światła na nauki medyczne Biofotonika to stosunkowo młoda dziedzina wiedzy, w ramach której bada się zastosowania światła oraz laserów w kontekście nauk przyrodniczych - począwszy od badań farmaceutycznych, diagnostykę kliniczną oraz leczenie, aż po półautomatyczne systemy diagnostyczne, opracowywane z myślą o lekarzach i pielęgniarkach. Celem biofotoniki jest także zapobieganie schorzeniom. Światło pozwala precyzyjnie monitorować otaczające nas środowisko, a także oceniać jakość żywności. Biofotonika to bardzo rozbudowana, interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, w którą zaangażowani są fizycy, chemicy, biolodzy molekularni oraz inni specjaliści z zakresu nauk przyrodniczych, a także lekarze i klinicyści. Jednak to zdrowe zróżnicowanie ma jedną zasadniczą wadę, którą jest fragmentacja. Naukowcy często pracują w sposób odizolowany i nie są świadomi ważnych odkryć dokonywanych przez swych kolegów, specjalizujących się w innych dziedzinach, oraz nie mają dostępu do informacji na temat posiadanej przez nich, przydatnej wiedzy. Tymczasem lekarze doskonale zdają sobie sprawę z technologii, których potrzebują, jednak trudno im dotrzeć do osób o odpowiednim doświadczeniu badawczo-rozwojowym. W ramach finansowanej przez UE inicjatywy o nazwie "Sieć doskonałości na rzecz biofotoniki" ('Network of excellence for biophotonics', Photonics4Life lub P4L) w ciągu czterech lat budowano w Europie więzi pomiędzy naukowcami, przedstawicielami przemysłu oraz lekarzami, w celu uczynienia ze Starego Kontynentu światowego lidera w dziedzinie biofotoniki. "Biofotonikę charakteryzuje ogromny potencjał gospodarczy, obejmujący wiele gałęzi europejskiego przemysłu, a także jeszcze większy potencjał społeczno-gospodarczy, związany z bardziej precyzyjnym diagnozowaniem chorób oraz lepiej dostosowanymi metodami leczenia", twierdzi dr Thomas Mayerhöfer, uczestnik projektu P4L oraz pracownik Instytutu Technologii Fotonicznych ('Institute of Photonic Technology') w Jenie (Niemcy). "Rozwój tej dziedziny polega jednak w dużym stopniu na postępie technologicznym, a nie na nasileniu współpracy pomiędzy naukowcami, osobami opracowującymi nowe technologie, przedstawicielami przemysłu, a także użytkownikami końcowymi, pracującymi w branży biomedycznej. Powyższe podmioty powinny ze sobą ściślej współpracować, w celu zidentyfikowania potrzeb, którym należy sprostać, wykorzystując najnowsze osiągnięcia naukowe oraz innowacje technologiczne". Inicjatywa P4L to europejski węzeł biofotoniczny. Sieć P4L oferuje wsparcie oraz szkolenia osobom zaangażowanym w tę dziedzinę wiedzy, a także ułatwia współpracę pomiędzy poszczególnymi grupami badawczymi, producentami urządzeń, firmami biofarmaceutycznymi oraz użytkownikami końcowymi, pracującymi w środowisku klinicznym. Światowy, komercyjny rynek rozwiązań i technologii biofotonicznych oszacowano w 2008 roku na około 20 miliardów euro. Europejskie przedsiębiorstwa posiadają w nim duży udział, oceniany na około jedną trzecią światowej produkcji w roku 2005. "Europa może dużo zyskać na rozbudowaniu swojego potencjału, doświadczenia oraz portfolio produktów", zauważa profesor Jürgen Popp, koordynator inicjatywy P4L. Cele badawcze Jednym z kluczowych elementów projektu P4L było rozwijanie współpracy badawczej pomiędzy europejskimi partnerami, co pozwoliło zgromadzić najlepszych ekspertów w dziedzinie biofotoniki. "Wsparcie finansowe powyższych projektów badawczych jest stosunkowo niewielkie", tłumaczy dr Mayerhöfer. "Pokrywamy koszty związane z podróżami i spotkaniami partnerów badawczych, co umożliwia im rozpoczęcie współpracy nad większymi, bardziej długoterminowymi projektami". Dotychczas w ramach inicjatywy P4L sfinansowano 34 długoterminowe projekty, obejmujące zagadnienia takie jak zastosowanie spektroskopii ramanowskiej do nieinwazyjnego wykrywania i diagnozowania nowotworów, a także do ciągłego monitorowania natlenienia mózgu u wcześniaków. "Kluczowym elementem powyższych projektów P4L było silne zaangażowanie użytkowników końcowych", podkreśla profesor Popp. "Nalegamy, by przedstawiciele środowiska medycznego byli zaangażowani w niewielkie projekty od samego początku, ponieważ wierzymy, że prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie biofotoniki powinny być silnie powiązane ze środowiskiem klinicznym. Nie ma sensu poświęcać dużej ilości czasu i pieniędzy na prace projektowe, których wyniki nie przyniosą korzyści medycznych lub też nie znajdą zastosowań praktycznych. Jedynym sposobem zagwarantowania, że nowe technologie zostaną wykorzystane i spełnią oczekiwania jest to, by od samego początku w pracach badawczych uczestniczyli potencjalni użytkownicy tych technologii". Oświecenie Uczestnicy projektu P4L zapewnili ponadto przedstawicielom branży biofotonicznej szeroki wachlarz programów szkoleniowych oraz programów wymiany. W ramach projektu zorganizowano także szereg konferencji oraz kampanii komunikacyjnych. Opracowano materiały takie jak "Podręcznik biofotoniki" ('Handbook of Biophotonics'), które pomagają promować interdyscyplinarne podejście w obrębie społeczności naukowej. Z kolei szkoła letnia pomogła zwiększyć znaczenie biofotoniki na arenie europejskiej, znajdując także uznanie u studentów nauk biomedycznych oraz ścisłych. Szkołę organizuje zespół złożony z przedstawicieli środowiska klinicznego i badawczego, którzy wspólnie oferują kompleksowe spojrzenie na najnowsze wyzwania medyczne i technologiczne, a także na najnowsze osiągnięcia w tej dziedzinie wiedzy. W ramach inicjatywy P4L sfinansowano ponadto 20 doktorantów i post-doktorantów, którzy otrzymali wsparcie w postaci krótkoterminowych programów wymiany. Powyżsi studenci mieli możliwość udania się do stowarzyszonych laboratoriów i centrów badawczych, w celu korzystania ze specjalistycznych urządzeń oraz uczenia się nowych technik biofotonicznych. Dzięki lokalnym spotkaniom, warsztatom oraz wydarzeniom społecznym kluczowi partnerzy inicjatywy P4L stworzyli kilka klastrów, w które zaangażowani sa naukowcy z specjalizujący się w biofotonice oraz pracownicy przedsiębiorstw. Na poziomie lokalnym w inicjatywie P4L uczestniczyło około 500 osób, dzięki czemu powstały nowe partnerstwa i stowarzyszenia. Uczestnicy wydarzeń organizowanych w ramach projektu P4L poszukiwali także porad na temat możliwości współpracy w ramach programów unijnych. Dużym sukcesem okazał się Klub Użytkowników Przemysłowych ('Industrial User Club'), który obecnie zrzesza 27 członków. Celem powyższego klubu jest budowanie bezpośrednich więzi pomiędzy przedsiębiorstwami, zwłaszcza MŚP, a partnerami akademickimi. Usługi oferowane przez klub zaprezentowano podczas sześciu dużych targów. Oświetlanie drogi Chociaż obecnie zakończono finansowanie inicjatywy P4L ze środków unijnych, kluczowi partnerzy są wciąż zaangażowani w prace projektowe. Nadal będą organizować wydarzenia społecznościowe i szkoły letnie oraz wspierać działania klubu przemysłowego. Inicjatywa P4L zostanie ponadto zaprezentowana podczas kongresu "Świat Fotoniki" ('World of Photonics Congress'), który odbędzie się w Monachium w 2013 roku, a także podczas "Europejskiej Konferencji na temat Optyki Biomedycznej" (' European Conference on Biomedical Optics'). "Planujemy także zorganizować w przyszłym roku wydarzenie, w którym uczestniczyć będą przedstawiciele wszystkich projektów realizowanych w ramach sieci P4L, dzięki czemu badacze będą mogli zapoznać się z szerokim wachlarzem zastosowań biofotoniki oraz poznać innych naukowców", twierdzi dr Mayerhöfer. "W dalszej perspektywie inicjatywa P4L będzie pełnić rolę swego rodzaju pośrednika, ułatwiającego współpracę oraz przemienianie efektów badań w produkty, nowe metody leczenia oraz w nowe rozwiązania diagnostyczne". "Będziemy ponadto wspierać stosowany w obrębie sieci P4L paradygmat badań naukowych opartych na zapotrzebowaniu. Już teraz obserwujemy przenikanie tego podejścia do innych projektów badawczych, finansowanych przez UE, takich jak "Europejska Platforma Technologiczna Photonics21" – 'Photonics21 European Technology Platform' . Wygląda na to, że powyższe podejście będzie także integralną częścią programu badawczego Horyzont 2020. W pewnym sensie oddolne podejście do prac badawczo-rozwojowych jest największym osiągnięciem projektu Photonics4Life". Odnośniki do projektów na stronie CORDIS: - informacje na temat 7PR w bazie danych CORDIS - informacje na temat projektu Photonics4Life w bazie danych CORDIS Odnośnik do strony internetowej projektu: - strona internetowa projektu Sieć doskonałości na rzecz biofotoniki" - 'Network of excellence for biophotonics' Odnośniki do powiązanych wiadomości (CORDIS RCN) i/lub artykułów: - strona internetowa Europejskiej Platformy Technologicznej Photonics21 Pozostałe odnośniki: - strona internetowa Agendy Cyfrowej Komisji Europejskiej