Narzędzia wspierające zaangażowanie społeczne zapewnią wyższą skuteczność europejskich badań naukowych
Aby prowadzone badania miały rzeczywisty wpływ na funkcjonowanie współczesnego społeczeństwa, muszą one zaspokajać rzeczywiste potrzeby i szukać odpowiedzi na ważne pytania. Organizacje badawcze potrzebują narzędzi, które pomogą im poznać zarówno aktualne potrzeby, jak i nastroje społeczne. Uczestnicy zakończonej niedawno inicjatywy PE2020 (Public engagement innovations for Horizon 2020) finansowanej ze środków unijnych przyjrzeli się ponad 250 projektom PE z całej Europy, aby zrozumieć innowacyjne metody dialogu naukowców i organizacji badawczych ze społeczeństwem, które pozwalają lepiej ukierunkować prowadzone badania. Zespół podzielił te projekty na kategorie i przeanalizował je, aby wyodrębnić wśród nich poszczególne mechanizmy i najlepsze praktyki. „Przeciętny uniwersytet lub organizacja badawcza posiada bardzo ograniczone możliwości w zakresie wspierania i wprowadzania mechanizmów PE w obrębie swoich istniejących praktyk organizacyjnych” – twierdzi profesor Mikko Rask, który kierował trwającym trzy lata badaniem. „Udało się nam ustalić, iż jedno z najważniejszych wyzwań w dziedzinie zaangażowania społecznego stanowi fakt, że temat ten jest rzadko poruszany przez badaczy naukowych, kierowników działów personalnych czy władze uczelni”. Aby rozwiązać ten problem, prof. Rask wraz ze swoim zespołem stworzył materiały zawierające wskazówki dla tych, którzy pragną udoskonalić praktyki PE w obrębie swojej organizacji. Opracowane zasoby umieszczono w ogólnodostępnym cyfrowym zestawie narzędzi PE. Prof. Rask ma nadzieję, że wspomniany zestaw narzędzi zachęci organizacje i uczelnie do opracowania polityk badawczych ukierunkowanych na zaangażowanie społeczne. „Przygotowany przez nas zestaw narzędzi wyjaśnia dlaczego, w jaki sposób oraz kiedy rozwiązania PE mogą okazać się użyteczne, a także podkreśla złożony charakter właściwego ich wykorzystania. Porusza on także dwie kwestie, które zazwyczaj są pomijane – dlaczego warto na stałe wdrożyć mechanizmy PE w organizacjach badawczych i w jaki sposób można tego dokonać, a także dlaczego i w jaki sposób należy promować uczestnictwo społeczeństwa w rozwoju nauki”. Opracowując powszechnie już dostępne materiały, badacze biorący udział w projekcie PE2020 kierowali się podejściem metodycznym. Rozpoczęli pracę od zidentyfikowania 254 przykładów rozwiązań PE w europejskich projektach badawczych oraz wyboru 50 najbardziej innowacyjnych procesów. Wykorzystano w tym celu „wskaźnik innowacyjności” obliczany na podstawie kryteriów, takich jak nowe sposoby reprezentacji, hybrydowość metodologiczna i instytucjonalna, a także wpływ na skutki polityczne i wyzwania społeczne. Ze sporządzonej listy wybrano 38 projektów, które posłużyły jako studia przypadków, a rezultaty tych analiz opublikowano w postaci darmowego e-booka. W ramach projektu PE2020 określono i sporządzono także spis 77 mechanizmów zaangażowania społecznego pogrupowanych według pięciu kategorii oraz opublikowano model koncepcyjny PE. Wszystkie wspomniane materiały dostępne są na stronie internetowej projektu. Na kolejnym etapie prac uczeni przetestowali swoje koncepcje i wnioski w praktyce, rozpoczynając sześć inicjatyw pilotażowych. Zrealizowano je we współpracy z partnerami projektu we Włoszech i w Finlandii, uwzględniając różne metody zmierzające do osiągnięcia znaczącego zaangażowania społecznego w rzeczywistych projektach badawczych. Co ważne, inicjatywy pilotażowe obejmują wszystkie siedem wyzwań społecznych określonych w unijnym programie badawczym Horyzont 2020. W niektórych z nich uczestnicy projektu PE2020 zachęcają do wdrożenia „planów współpracy społecznej”. Pozwolą one zagwarantować, że przyszłe wnioski badawcze już od samego początku będą brały pod uwagę zaangażowanie społeczne w poszczególnych aspektach planowanych badań. Dzięki współpracy z programem badawczym Future Earth zespół projektu PE2020 przetestował nowe, udoskonalone strategie w obrębie żywych laboratoriów. Umożliwiło to opracowanie strategii badawczych w drodze dyskusji z szerokim gronem podmiotów politycznych, społecznych i akademickich. „Zestaw narzędzi został przygotowany w taki sposób, aby mogły z niego korzystać osoby, które nie tylko nie są specjalistami w tej dziedzinie, lecz także nie posiadają żadnej wiedzy z zakresu zaangażowania społecznego” – twierdzi prof. Rask. „Pragniemy wspierać uniwersytety i organizacje badawcze w planowaniu i wdrażaniu inicjatyw PE, wprowadzaniu mechanizmów PE w obrębie ich obecnych strategii i praktyk, a także kształtowaniu trwałych polityk PE w zakresie nauki i innowacyjności na szczeblu lokalnym i krajowym”. Prof. Rask ma nadzieję, że narzędzia opracowane w ramach projektu PE2020 zainicjują zmiany w kierunku bardziej odpowiedzialnych badań i innowacji dopasowanych do aktualnych potrzeb – z myślą o społeczeństwie i w drodze współpracy z nim.
Słowa kluczowe
Zaangażowanie społeczne, organizacje badawcze, PE2020, Horyzont 2020, projekty badawcze
