Nowa technologia obrazowania może prognozować reakcje pacjentów na terapie w leczeniu chorób nerwowo-mięśniowych
Głównym zadaniem projektu było umożliwienie monitorowania reakcji pacjenta na nowatorskie terapie w leczeniu chorób nerwowo-mięśniowych (NMD), za których przykład posłużyło właśnie DMD. Jak twierdzi dr Andrew Blamire, dyrektor Centrum Obrazowania In Vivo na Uniwersytecie w Newcastle, istnieją dwa główne bodźce stymulujące rozwój tego rodzaju technologii monitorowania. Pierwszym z nich jest potrzeba zidentyfikowania statystycznie istotnych różnic w obrębie reakcji na leczenie. „Wiele chorób nerwowo-mięśniowych w znaczny sposób osłabia siłę mięśniową chorego i upośledza funkcjonowanie jego mięśni. Dlatego też w badaniach klinicznych nowych metod leczenia ocenia się na przykład odległość, jaką może przebyć pacjent w ciągu 6 minut, i to właśnie ona wskazuje na stopień uszkodzenia mięśni. Następnie obserwuje się, jak sytuacja ta ulega zmianie wraz z upływem czasu lub po wdrożeniu leczenia” – wyjaśnia dr Blamire. „Z drugiej strony technologia obrazowania umożliwia bezpośrednią i nieinwazyjną kwantyfikację stopnia uszkodzenia mięśni, dostarczając badaniom klinicznym cennych, nowych wskaźników skuteczności”. Drugim bodźcem jest z kolei potrzeba poznania interakcji stosowanego leku z organizmem chorego. Aby osiągnąć ten cel, zespół projektowy opracował technologie obrazowania, które dzięki znakowaniu leków mogą w przyszłości umożliwić lekarzom śledzenie ich dystrybucji w organizmie. Nowe techniki obrazowania Gdy nadeszła pora wyboru choroby, która miała posłużyć naukowcom do celów badania, dystrofia mięśniowa Duchenne'a była oczywistym wyborem. Schorzenie to budziło zainteresowanie wszystkich członków konsorcjum, a w chwili rozpoczęcia programu BIOIMAGE-NMD szereg nowych terapii w leczeniu DMD miał wejść w fazę badań klinicznych. Zespół projektowy rozpoczął swoją pracę od wyczerpującej oceny kilku rodzajów obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Opracowano technikę zwaną obrazowaniem dyfuzyjnym, a także nowe metody analizy i kwantyfikacji danych w postaci uzyskanych obrazów. Równolegle prowadzono prace nad rozwiązaniem wykorzystującym pozytonową tomografię emisyjną (PET) – technikę obrazowania, w ramach której stosuje się znaczniki promieniotwórcze – aby oznakować nowatorski produkt leczniczy znany pod nazwą oligonukleotydu antysensownego (AON), który miał wkrótce przejść badania kliniczne z udziałem pacjentów cierpiących na DMD. „Znaleźliśmy sposób, aby oznakować lek radioaktywnym atomem, który sprawia, że staje się on widoczny w organizmie pacjenta podczas badania PET” – twierdzi dr Blamire. „Udowodniliśmy na modelach zwierzęcych, że opracowana przez nas nowa metoda znakowania nie zaburza docelowego działania leku. To bardzo ważne osiągnięcie, ponieważ AON jest nie tylko stosowany w terapii DMD, lecz może także znaleźć szersze zastosowanie w leczeniu chorób o podłożu genetycznym”. Aczkolwiek innowacyjna, nowa technika obrazowania dyfuzyjnego opracowana przez zespół projektu BIOIMAGE-NMD musi jeszcze pozytywnie przejść fazę badań klinicznych, zastosowanie istniejącej metody obrazowania ilościowego MRI w badaniach klinicznych nad AON pozwoliło na odwzorowanie postępów DMD. „Zauważyliśmy, że obrazowanie może wykryć nawet niewielkie zmiany w rozwoju procesu chorobowego i jest pod tym względem bardziej precyzyjne niż tradycyjna ocena kliniczna. Zaobserwowaliśmy również duże zróżnicowanie tempa rozwoju choroby pomiędzy poszczególnymi pacjentami, pomimo faktu, że cechują ich bardzo podobne zmiany genetyczne odpowiedzialne za ich schorzenie. Doszliśmy do wniosku, że musimy lepiej zrozumieć przyczynę tych różnic, aby zwiększyć użyteczność technik obrazowania jako wskaźników skuteczności”. Chociaż wspomniany projekt dobiegł już końca, członkowie konsorcjum kontynuują współpracę w celu dalszej oceny i interpretacji danych zebranych dzięki inicjatywie BIOIMAGE-NMD, a w przyszłości planują rozszerzenie zakresu prowadzonych badań. „Wszyscy partnerzy nie tylko kontynuują prace badawcze w ramach oddzielnych (i wspólnych) projektów, lecz także swoją wiedzą z dziedziny obrazowania wspierają badania kliniczne nad NMD prowadzone przez partnerów komercyjnych niezwiązanych z pierwotnym konsorcjum BIOIMAGE-NMD. Rozważamy wszystkie możliwości dalszego finansowania prowadzonych badań, jednak na chwilę obecną nie zdobyliśmy jeszcze niezbędnych funduszy” – podsumowuje dr Blamire.
Słowa kluczowe
BIOIMAGE-NMD, dystrofia mięśniowa Duchenne'a, DMD, NMD, choroba nerwowo-mięśniowa, obrazowanie, reakcja pacjenta, znakowanie leków, badanie kliniczne, MRI, obrazowanie dyfuzyjne, badanie PET, oligonukleotyd antysensowny
