Negatywny wpływ sztucznego oświetlenia nocnego na zespoły ekologiczne Coraz większy zasięg elektrycznego oświetlenia zaburza naturalne środowisko nocne na coraz większej powierzchni Ziemi. Choć wzrasta świadomość negatywnego wpływu zanieczyszczenia świetlnego na zachowanie niektórych zwierząt prowadzących nocny tryb życia, brakuje dokładnych informacji na temat potencjalnych skutków. Zmiana klimatu i środowisko © NASA images, Shutterstock Sztuczne światło z latarni i innych źródeł zakłóca naturalne cykle dziennego i sezonowego oświetlenia. Stwierdzono, że zmienia to strukturę i funkcjonowanie populacji i zbiorowisk roślinnych i zwierzęcych. Negatywny wpływ zanieczyszczenia świetlnego na ekosystemy „Od dawna wiadomo, ze sztuczne światło nocne zmienia fizjologię i zachowanie organizmów, takich jak ćmy, żółwie, czy ptaki morskie” – mówi profesor Kevin J. Gaston, koordynator finansowanego ze środków UE projektu ECOLIGHT (Ecological effects of light pollution). Przewiduje się, że wpłynie to na dynamikę populacji oraz strukturę i skład zespołów ekologicznych. „W ramach projektu ECOLIGHT przeprowadzono pierwsze kluczowe badania dotyczące tych populacji i konsekwencji dla zbiorowisk” – mówi. Zespół ECOLIGHT skupił się na dwóch eksperymentach. Celem eksperymentu dotyczącego mezosystemu było określenie wpływu oświetlenia ulicznego na wielopokoleniowy skład i dynamikę prostych, multitroficznych zbiorowisk organizmów. Badanie było procesem wieloczynnikowym i obejmowało wystawianie grup składających się z roślin, roślin i roślinożerców oraz roślin, roślinożerców i drapieżników na działanie światła nocnego. „Eksperyment dotyczący mezosystemu dostarczył cennych informacji na temat wpływu oświetlenia ulicznego w sytuacjach, w których organizmy nie mogły się poruszyć, aby uniknąć narażenia na działanie światła” – wyjaśnia prof. Gaston. Uzupełnieniem tego eksperymentu było badanie terenowe, w ramach którego „otwarte” tereny zielone były wystawione na działanie od jednego do pięciu rodzajów oświetlenia. W tym przypadku organizmy mogły poruszać się w obrębie danego terenu lub wyjść poza ten obszar podczas sesji naświetlania. Główną zaletą projektu ECOLIGHT jest to, że wpływ sztucznego oświetlenia nocnego bada się w perspektywie długoterminowej. Każdy z podstawowych eksperymentów był realizowany przez pięć lat. Ważne informacje dotyczące skutków ekologicznych nocnego zanieczyszczenia świetlnego Wyniki pokazują, że oświetlenie uliczne wpływa na liczebność roślin oraz roślinożerców i drapieżników z grupy bezkręgowców. Zmienia także tendencje w liczebności gatunków i wpływa na strukturę i funkcję danego zbiorowiska. Te wyniki są rezultatem zarówno efektów oddolnych (kontrolowanych przez zasoby), jak i odgórnych (kontrolowanych przez drapieżniki) oddziaływania sztucznego oświetlenia na liczebność gatunków. Badano różnorodne sposoby złagodzenia wpływu sztucznego oświetlenia, w tym przyciemnianie oświetlenia, zmiany widma światła i ograniczenie czasu oświetlenia. Mimo że niektóre z nich zmniejszyły ten wpływ, żaden sposób nie wystarczył do jego całkowitego wyeliminowania. Zdaniem prof. Gastona oświetlenie uliczne ma całkiem powszechne konsekwencje ekologiczne i konieczne będzie przyjęcie zróżnicowanego podejścia do tego typu oświetlenia w celu ograniczenia tych skutków. „Projekt ECOLIGHT dostarczył kluczowych argumentów do dyskusji na temat kompromisów między potrzebami społecznymi i oczekiwaniami związanymi z oświetleniem ulic a negatywnym wpływem tego oświetlenia na środowisko” – podsumowuje prof. Gaston. „Przyczyni się to do wyraźnej zmiany poglądów na temat konsekwencji ekologicznych nocnego zanieczyszczenia świetlnego”. Mimo że projekt oficjalnie zakończył się w kwietniu 2017 roku, uczestniczący w nim naukowcy obecnie wykorzystują obrazy wykonane przez astronautów na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Pomogą one w określeniu, w jaki sposób widma barw sztucznego oświetlenia nocnego różnią się na terenie Europy i jak kształtują się te zmiany w czasie, a także ułatwią identyfikację profili ryzyka środowiskowego. Słowa kluczowe Zanieczyszczenie świetlne, sztuczne oświetlenie, oświetlenie nocne, ECOLIGHT
