Jak pomagać osobom niepełnosprawnym intelektualnie w pokonywaniu przeszkód uniemożliwiających im wykonywanie ćwiczeń fizycznych Osoby niepełnosprawne umysłowo często korzystają z usług opieki zdrowotnej, głównie w związku z problemami wynikającymi z braku aktywności fizycznej. Unijni badacze odkryli, że osoby te muszą mierzyć się z wieloma barierami fizjologicznymi utrudniającymi im uprawnianie sportów, co wskazuje na potrzebę opracowania nowego podejścia, które pomoże niepełnosprawnym intelektualnie członkom społeczeństwa prowadzić aktywny, zdrowy styl życia. Badania podstawowe Zdrowie © Marcel Jancovic, Shutterstock Jak dotąd żadne interwencje dotyczące zwiększenia aktywności fizycznej osób niepełnosprawnych umysłowo nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Badania asocjacyjne, skupiające się głównie na aspektach behawioralnych i organizacyjnych, nie uwzględniały kwestii fizjologicznych, takich jak wydolność układu krążeniowo-oddechowego czy koszt energetyczny ćwiczeń, lub też uśredniały je do poziomu populacji. Jednak badania na małych grupach, głównie z udziałem osób z zespołem Downa, ujawniły występowanie nieprawidłowych autonomicznych odpowiedzi na ćwiczenia oraz wyższy koszt energetyczny wysiłku. Z tego powodu uczestnicy projektu ID PHYSIOLOGY zbadali bariery fizjologiczne wpływające na aktywność fizyczną osób niepełnosprawnych intelektualnie i wykonywane przez nie ćwiczenia. Większa wiedza na temat tych barier pozwoli opracować plan walki ze zmęczeniem, urazami i brakiem motywacji u tych osób – najczęstszymi przyczynami utraty sprawności i pogarszania się stanu zdrowia. „Wyniki naszego projektu z pewnością będą miały wpływ na kwestie zdrowia publicznego oraz społeczno-ekonomiczne aspekty życia osób niepełnosprawnych” – zauważa dr Thessa Hilgenkamp, badaczka zajmująca się zagadnieniami związanymi z ruchem człowieka. Różne reakcje osób niepełnosprawnych umysłowo na ćwiczenia fizyczne Podczas badań nad autonomiczną odpowiedzią układu krążeniowo-oddechowego osoby niepełnosprawne umysłowo wykonywały ćwiczenia pobudzające układ współczulny (np. ćwiczenia wzmacniające siłę chwytu i ćwiczenia aerobowe). Zespół zmierzył również pobór tlenu przy różnych prędkościach chodu, starając się odkryć korelację między zapotrzebowaniem względnym podczas chodzenia a indywidualnym poziomem sprawności fizycznej danej osoby. Porównanie wyników badania wysiłkowego przeprowadzonego na grupie początkowej złożonej z 10 osób niepełnosprawnych intelektualnie z wynikami grupy kontrolnej ujawniły znaczące różnice w zakresie tętna maksymalnego i poboru tlenu. Badacze wykryli również duże różnice w reakcji ciśnienia skurczowego krwi i tętna na zmianę położenia ciała z pozycji leżącej do pozycji stojącej (aktywna ortostaza) i z powrotem do pozycji leżącej. Najważniejszym odkryciem projektu ID PHYSIOLOGY jest fakt, iż u osób niepełnosprawnych intelektualnie rzeczywiście występują fizjologiczne bariery utrudniające im aktywność fizyczną. „Ich tętno nie zwiększa się tak samo jak w grupie kontrolnej, co przekłada się na mniejszą wydolność wysiłkową i wyższy względny wydatek energetyczny podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak chodzenie” – wyjaśnia dr Hilgenkamp. Spersonalizowane podejście do aktywności fizycznej Dane zgromadzone podczas projektu oraz wyciągnięte na ich podstawie wnioski uwydatniają potrzebę dostosowania wytycznych dotyczących badań i zalecanych ćwiczeń dla tej populacji. Konieczne jest także zwiększenie świadomości specjalistów i opinii publicznej na temat ograniczonych możliwości osób niepełnosprawnych intelektualnie w zakresie ćwiczeń fizycznych. „Jeśli lepiej poznamy przyczyny występowania obniżonego poziomu aktywności fizycznej u osób niepełnosprawnych umysłowo oraz dowiemy się, jak bardzo poziom ten jest zależny od barier fizjologicznych, będziemy mogli lepiej personalizować programy aktywności fizycznej i dostosowywać je do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjentów” – twierdzi dr Hilgenkamp. Wstępne wyniki projektu zostały przedstawione na trzech różnych konferencjach – jednej w Australii i dwóch w Stanach Zjednoczonych. Do innych działań upowszechniających należały spotkania i rozmowy z lekarzami prowadzącymi praktykę kliniczną w zakresie opieki nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie oraz z świadczeniodawcami, rodzicami i pracownikami klubów sportowych. Do udziału w tym realizowanym w ramach programu Marie Curie projekcie zaproszono dwa oddziały uniwersyteckiego szpitala Erasmus MC University Medical Center – ogólny i rehabilitacji. Zakres zadań projektu ID PHYSIOLOGY obejmował też nadzór nad studentami studiów licencjackich i magisterskich Wydziału Medycznego Uniwersytetu Erasma oraz uniwersytetu Radboud University Medical Center Nijmegen w Holandii. „Będziemy nadal tworzyć bazę wiedzy na temat zaburzeń czynności układu autonomicznego osób niepełnosprawnych umysłowo. Postaramy się też jak najlepiej wykorzystać tę wiedzę do popularyzowania aktywnego stylu życia wśród tych osób” – podsumowuje dr Hilgenkamp. Wyniki uzyskane podczas projektu ID PHYSIOLOGY z pewnością przyczynią się do poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych intelektualnie oraz ich opiekunów. Słowa kluczowe ID PHYSIOLOGY, ćwiczenia, aktywność fizyczna, bariery fizjologiczne, zdrowie, niepełnosprawność intelektualna, krążeniowo-oddechowy, koszt energetyczny
