Klasy robotnicze z dziewiętnastowiecznych Wielkiej Brytanii i Włoszech mogły mieć ze sobą więcej wspólnego, niż uważano
Choć wśród europejskich elit na przestrzeni od XVII do XIX wieku prowadzona była regularna wymiana myśli, literatury i wiedzy, zwykli zjadacze chleba nie mieli takich samych możliwości, jakie dane były bogatym; z tego względu groziło im odizolowanie od wpływu innych krajów Europy. Okazuje się jednak, że niższe klasy z różnych zakątków Europy miały ze sobą więcej wspólnego, niż wcześniej uważano. W tym okresie w całej zachodniej Europie sprzedawano niedrogie, drukowane książeczki liczące od 12 do 24 stron, które nosiły nazwę „chapbooks”. Dzięki temu, że oryginały tłumaczono na wiele języków europejskich, publikacje te pełniły funkcję „pomostów” pomiędzy lokalnymi społecznościami a kulturami innych krajów. „Odgrywały one znaczącą rolę w poszerzaniu horyzontów oraz uczestniczyły w komunikacji krajowej i międzynarodowej, zwłaszcza wśród mieszkańców obszarów wiejskich” – mówi dr Niall Ó Cíosáin, koordynator projektu CHAP z National University of Ireland w Galway. „W związku z tym w połowie dziewiętnastego stulecia przeciętni Brytyjczycy i Włosi mieli częściowo kontakt z tymi samymi treściami”. „Chapbooks” i „broadsides” Książeczki typu chapbook powstawały w celach rozrywkowych – często zawierały żarty, łamigłówki, piosenki, praktyczne porady, kalendaria, historie o bandytach i mordercach lub żywoty świętych, przepowiednie oraz opowieści inspirowane średniowiecznymi romansami. Aby przeczytać coś nieco bardziej rzeczowego lub dowiedzieć się więcej o bieżących sprawach, ówcześni sięgali po tak zwane „broadsides”, inną odmianę literatury popularnej, którą często tłumaczono z obcych języków. Broadsides przyjmowały postać jednostronicowych, drukowanych broszur przypinanych do ścian w miejscach publicznych. Były one zazwyczaj jeszcze tańsze niż chapbooki. Najczęściej znajdowały się na nich ballady, obwieszczenia i rozporządzenia, informacje o procesach i wyrokach śmierci, a także aktualności. Dystrybucją publikacji typu chapbooks i broadsides zajmowali się podróżni handlarze, przenoszący się od wioski do wioski i sprzedający także odzież, drobne narzędzia, leki i inne towary. Zapomniany aspekt kultury druku Podczas badań nad chapbookami uczestnicy projektu finansowanego ze środków UE podróżowali pomiędzy Wielką Brytanią, Irlandią i Włochami, aby móc korzystać z lokalnych archiwów i zmierzyć wpływ angielskojęzycznych tekstów na publikacje typu chapbook popularne w ówczesnych Włoszech. Łącznie zgromadzono 152 teksty w języku włoskim. Wiele spośród nich nie zostało wcześniej skatalogowane ani zorganizowane, przez co były one praktycznie niedostępne dla badaczy. Najważniejszym wynikiem prac prowadzonych w ramach projektów było „przywrócenie do życia” publikacji typu chapbook i broadside, które dostarczają nowej wiedzy na temat życia klas robotniczych w ówczesnej Europie. „Projekt pozwolił odkryć i wydobyć na światło dzienne zapomniany aspekt wspólnej, ponadnarodowej, dziewiętnastowiecznej kultury druku” – mówi dr Ó Cíosáin. Uczestnicy projektu analizują, ewidencjonują i organizują książeczki oraz broszury na przejrzystej stronie internetowej, której towarzyszyć będzie seria artykułów dotyczących roli tłumaczenia w ewolucji taniej, efemerycznej formy drukowanej w XIX-wiecznych Włoszech. „Celem jest utworzenie internetowej biblioteki dziewiętnastowiecznych włoskich chapbooków powstałych na podstawie innych języków lub odpowiadającym tekstom w innych językach” – opowiada dr Ó Cíosáin. „Działania te mają za zadanie popularyzację oraz ułatwienie badań nad międzykulturowym wymiarem taniej formy drukowanej z okresu od XVII do XIX wieku”.
Słowa kluczowe
CHAP, wydawnictwo, druk, chapbook, dziewiętnasty wiek, literatura, tłumaczenie, społeczeństwo, klasa
