Świetny start wirtualnej kontroli ruchu lotniczego i kontrolerzy lotów rodem z przyszłości
Zakłada się, że do roku 2040 ruch lotniczy w Europie może wzrosnąć o ponad 50 %, co znacznie obciąży i tak mocno już przeciążony system zarządzania ruchem lotniczym (ang. air traffic management, ATM). Wskazują na to badania EUROCONTROL(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Ponadto istotnym wyzwaniem jest fragmentacja systemu. Około 65 centrów kontroli ruchu lotniczego (ang. air traffic control, ATC) pokrywa codziennie nawet 750 sektorów europejskiej przestrzeni powietrznej. Jeśli ATM w Europie nie przejdzie modernizacji, do 2040 roku około 160 milionów pasażerów rocznie może zostać pozbawionych możliwości odbywania lotów. Koordynator projektu PJ16 CWP HMI(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Richard Beaulieu mówi: „Udało się nam skutecznie zbadać dwa innowacyjne rozwiązania – wirtualne centra ATC i optymalne wykorzystanie najnowszych narzędzi z myślą o kontrolerach lotów”. Trwający 3 lata projekt został sfinansowany w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia SESAR(odnośnik otworzy się w nowym oknie), partnerstwa publiczno-prywatnego utworzonego w celu modernizacji europejskiego systemu ATM, do którego należy 21 partnerów z sektorów publicznego i prywatnego.
Wirtualne centra ATC
Jedną z metod optymalizacji europejskiej przestrzeni powietrznej jest zorganizowanie centrów wirtualnych, dzięki czemu usługi ruchu lotniczego w danej przestrzeni powietrznej zapewniane przez jednego dostawcę usług nawigacyjnych będą mogły być przekazane innemu. „Centra wirtualne dają większą elastyczność ATM w wyniku geograficznego i organizacyjnego rozprzężenia usług danych ATM, takich jak dane lotów, dane z radaru, komunikaty głosowe i o pogodzie. Umożliwiłoby to sprawniejsze i tańsze świadczenie usług liniom lotniczym oraz innym użytkownikom przestrzeni powietrznej”, zauważa Beaulieu, inżynier systemów ATM pracujący dla głównego partnera projektu, francuskiego Thales LAS France SAS(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Centra wirtualne stanowiłyby znaczne ulepszenie w stosunku do istniejących centrów ATC, które zostały powołane w każdym kraju członkowskim UE i wybudowane w pobliżu radarów lub anten radiowych. Z czasem ten podział europejskiej przestrzeni powietrznej na sektory ograniczył system geograficznie i skutecznie uniemożliwia mu dynamiczne dostosowanie się do potrzeb rosnącego ruchu powietrznego. Beaulieu przypomniał przeprowadzoną w październiku 2019 roku demonstrację procedur przekazywania kontroli nad przestrzenią powietrzną i lotami między tymi sektorami, jaką przeprowadziło siedmiu dostawców usług nawigacji lotniczej. Ukazywała ona potencjalne korzyści płynące ze współdziałania, ekonomiczności i elastyczności świadczenia takich usług europejskim ATM.
Dostosowanie interfejsu człowiek-maszyna do potrzeb kontrolerów
W ramach projektu sprawdzono również możliwości ułatwienia pracy europejskim kontrolerom lotów. Każdego dnia od 1 400 do 2 250 kontrolerów lotów pojawia się w centrach ATC, by spełniać swoje obowiązki zawodowe. Prowadzone prace uwzględniały też stworzenie nowego interfejsu człowiek-maszyna, dzięki któremu kontrolerzy mogliby skuteczniej współpracować z komputerami. Beaulieu zauważa: „Okazało się, że kontrolerzy mogą pracować z użyciem nowego interfejsu człowiek-maszyna czy na wirtualnym stanowisku pracy i obsługiwać ruch lotniczy tak jak zwykle. Daje im to sposobność wykorzystania najnowszych narzędzi, takich jak wprowadzanie wielopunktowe, automatyczne rozpoznanie mowy, rozwiązania naprowadzające uwagę i systemy zarządzania dostosowane do profilu użytkownika”. Wszystkie narzędzia, w tym także te częściowo wykorzystywane już przez kontrolerów w codziennej pracy, zostały ocenione pozytywnie. Przykładowo pakiet narzędzi rozpoznawania mowy poprawnie interpretuje nawet 90 % treści. Beaulieu podsumowuje: „Nowe metody współpracy z komputerem za pomocą interfejsu człowiek-maszyna ułatwią kontrolerom pracę, wyraźnie podnosząc ich wydajność i świadomość w danej chwili, a jednocześnie zmniejszą obciążenie pracą i poziom stresu”. Dalsze badania dotyczące technologii stanowiska pracy kontrolera lotu i wirtualnych centrów ATC są planowane w ramach kolejnych projektów przedsięwzięcia SESAR.
