Odblokowywanie naturalnej odpowiedzi przeciwnowotworowej organizmu
Wyspecjalizowane komórki odpornościowe nazywane limfocytami T odgrywają kluczową rolę w walce organizmu człowieka z zakażeniami. Rozpoznają one antygeny znajdujące się zazwyczaj na powierzchni komórek zakażonych przez wirusy i bakterie, po czym wywołują reakcję obronną organizmu. „Na początku lat 90. XX wieku odkryto, że te tak zwane komórki T są w stanie rozpoznawać także antygeny na powierzchni komórek nowotworowych”, mówi Sophie Lucas z belgijskiej uczelni UCLouvain, koordynatorka projektu TARG-SUP. Projekt wsparła Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN). „Oznacza to, że organizm pacjentów chorujących na raka może inicjować odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciw własnym komórkom nowotworowym”. Odkrycie to doprowadziło do opracowania immunoterapii, które pozwalają walczyć z rakiem z wykorzystaniem układu odpornościowego pacjenta. Mimo ogromnych postępów w tej dziedzinie nie wszyscy pacjenci reagują na takie leczenie. „Wiemy, że wzmacnianie odpowiedzi przeciwnowotworowej komórek T nie jest możliwe w przypadku każdego pacjenta”, dodaje Lucas. „Według jednej z hipotez działanie niektórych wyspecjalizowanych komórek T – nazywanych komórkami T regulatorowymi lub „Treg” – jest zbyt silne i może hamować aktywność przeciwnowotworową”.
Blokowanie aktywności immunosupresyjnej
Teoria ta była punktem wyjściowym projektu TARG-SUP. Lucas zamierzała dowiedzieć się, czy komórki Treg faktycznie hamują odpowiedź przeciwnowotworową limfocytów T, jak do tego dochodzi oraz czy istnieje sposób na blokowanie takiej niekorzystnej aktywności. Projekt bazował na poprzednich badaniach laboratoryjnych, które prowadziła Lucas. Badając hodowle in vitro ludzkich komórek Treg, kierowany przez nią zespół zidentyfikował mechanizm, który może odpowiadać za hamowanie przez komórki Treg aktywności przeciwnowotworowej limfocytów T. Otóż komórki Treg wydzielają specjalne białko o nazwie TGF-beta, które ma działanie immunosupresyjne. Proces ten wymaga obecności białka partnerskiego – GARP – na powierzchni tych komórek. „Naszym celem było opisanie tego mechanizmu, opracowanie przeciwciał blokujących GARP oraz sprawdzenie, czy osłabiają one immunosupresyjne działanie komórek Treg”, mówi Lucas. Testy takich przeciwciał – stanowiących potencjalne środki lecznicze – przeprowadzono z użyciem myszy. Zespół projektu wykazał, że w połączeniu z innymi technikami immunoterapeutycznymi mogą one wspierać organizm myszy w walce z nowotworami.
Potencjalne nowe metody leczenia
W oparciu o te imponujące wyniki w marcu 2019 roku rozpoczęto badania kliniczne nad przeciwciałami anty-GARP z udziałem ludzi. Zakończenie pierwszego badania klinicznego fazy I planowane jest na pierwszy kwartał 2022 roku. „Badanie fazy I pozwoli nam jedynie ustalić, czy poziom toksyczności tego nowatorskiego leku umożliwi rozpoczęcie fazy II”, wyjaśnia Lucas. „Ostatecznie przeprowadzone zostanie badanie fazy III”. Testy te pozwolą sprawdzić, czy nowy lek jest co najmniej tak samo skuteczny jak standardowe metody leczenia. Choć miną lata, zanim ta nowa metoda leczenia będzie gotowa do wprowadzenia na rynek, Lucas jest dumna, że tak istotnych odkryć dokonano tak szybko. „Bez grantu ERBN takie tempo prac nie byłoby możliwe”, dodaje badaczka. „W ciągu zaledwie 5 lat nie tylko udało nam się udowodnić słuszność naszej hipotezy dotyczącej GARP, ale też wskazać potencjalne środki lecznicze”. Lucas ma nadzieję, że wysiłek włożony w ten projekt przyczyni się ostatecznie do opracowania skutecznej immunoterapii. Blokowanie immunosupresyjnej aktywności komórek Treg może pomóc pacjentom onkologicznym w walce z chorobą, ratując ich życie. „Nie sądziłam, że przez 5 lat uda się osiągnąć tak wiele”, mówi badaczka.
Słowa kluczowe
TARG-SUP, rak, limfocyt, komórka T, guz, immunoterapie, Treg, przeciwciała
