Wielojęzyczne podejście otwiera drzwi do bogatego świata literatury
Literatura światowa – literatura, która krąży po całym świecie – stała się synonimem literatury w języku angielskim. Do kanonu weszło co prawda kilku pisarzy nieanglojęzycznych, ale ze względu na recenzje książek i kursy uniwersyteckie twórczość nieanglojęzyczna i myśli formułowane w innych językach pozostają na ogół niemal niewidoczne. W rezultacie dzieła, które nie powstały w języku angielskim i nie krążą po świecie, postrzega się jako prowincjonalne i niewystarczająco dobre, by uznać je za część „literatury światowej”. „Kluczowe pytanie brzmi: czyj jest ten świat?”, pyta koordynatorka projektu Mulosige(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Francesca Orsini, emerytowana profesor literatury hinduskiej i południowoazjatyckiej na Wydziale Orientalistyki i Afrykanistyki(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (ang. School of Oriental and African Studies, SOAS) Uniwersytetu Londyńskiego w Wielkiej Brytanii. „Kto decyduje o tym, co jest »literaturą światową«, a co nią nie jest?”. Orsini argumentuje, że obecne podejścia nie pozwalają na poznanie pełnego bogactwa literatury światowej. „W efekcie w kanonie znajdują się sami laureaci Nagrody Bookera i Nagrody Nobla”, mówi. „Ale co z całą resztą? Literatura światowa jest czymś więcej niż tylko środkiem do »przedstawienia« języka lub kultury zachodnim odbiorcom”.
Różne perspektywy
Projekt Mulosige, wspierany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), miał na celu zachęcenie do przyjęcia nowego podejścia do literatury światowej poprzez wprowadzenie kilku kluczowych zagadnień. Pierwszym z nich była wielojęzyczność. Jako studia przypadków wykorzystano prace z północnych Indii, Maghrebu i Rogu Afryki. „Większość części świata, jeśli nie wszystkie, charakteryzuje wielojęzyczność”, dodaje Orsini. „Jednak o literaturze często myśli się w kategoriach jednojęzycznych i narodowych, np. o literaturze hinduskiej czy literaturze niemieckiej. Zbyt często mamy do czynienia z hierarchią języków i ich wzajemnym przeciwstawianiem sobie na zasadzie konkurencji”. W ramach projektu podkreślano znaczenie kontekstu lokalnego, czyli tego, co nazwano wielojęzycznymi mieszkańcami. Na przykład w Maroku literatura francuska i arabska są często traktowane oddzielnie, jakby nie należały do tego samego środowiska. Projekt miał na celu ponowne przybliżenie do siebie („wspólne czytanie”) autorów w obu językach, podkreślenie znaczenia wzajemnych powiązań oraz postrzeganie wielojęzyczności jako bogactwa, a nie przeszkody. „Przyjęliśmy również szerszą perspektywę”, zauważa Orsini. „Zadaliśmy sobie pytanie, jak wygląda literatura światowa z perspektywy Delhi, albo Fezu, ponieważ w zależności od miejsca, w którym się znajdujemy, nieuniknione jest uzyskanie różnych poglądów”. Zespół projektowy stwierdził, że na przykład zimna wojna wywarła wpływ na wszystkie literatury, ale lokalne interpretacje literackie znacznie się różniły, a często przekraczały granicę między dwoma blokami. Wiązało się to ze wspólnymi doświadczeniami kolonializmu i powstaniem Trzeciego Świata(odnośnik otworzy się w nowym oknie) jako rozpoznawalnego bytu.
Świat czytelnictwa
Poprzez seminaria i warsztaty projekt wprowadził te kluczowe koncepcje do dyskusji akademickich. „Mamy nadzieję, że wpłyniemy na sposób nauczania literatury światowej i wypromujemy podejścia, które podkreślają lokalne i regionalne perspektywy literatury »światowej« i porównawczej”, wyjaśnia. Zespół ma również nadzieję, że wpływ projektu wykroczy poza środowisko akademickie. Powstało przystępne archiwum cyfrowe zawierające nie tylko moduły dydaktyczne, ale także tłumaczenia i podcasty. Głównym zagadnieniem wszystkich tych zasobów jest znaczenie wielojęzyczności w tradycji literackiej, a także lokalnych kontekstów w światowych trendach. „Na przykład w Londynie mówi się w ponad 300 językach, które możemy usłyszeć i zobaczyć w opowieściach, poezji, piosenkach i książkach”, mówi Orsini. „Na jednym z ostatnich festiwali londyńscy poeci recytowali dzieła w języku somalijskim, hindi, chińskim itd. Dzięki tłumaczeniom możemy odkryć o wiele więcej, niż gdybyśmy trzymali się tylko tych pozycji, które zwykle są recenzowane i promowane”.
Słowa kluczowe
Mulosige, literatura, wielojęzyczność, anglojęzyczny, zachodni, hinduski, Maghreb, Afryka
