Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu, czyli jak odnieść sukces po erze Przemysłu 4.0
Mianem Przemysłu 4.0 określa się aktualną rewolucję w dziedzinie produkcji przemysłowej. Opiera się ona na rosnącej cyfryzacji, automatyzacji i wymianie danych za pośrednictwem technologii, w tym czujników, robotyki, uczenia maszynowego i sztucznej inteligencji. Zgodnie z paradygmatem Internetu rzeczy Przemysł 4.0 bazuje w dużej mierze na wzajemnych połączeniach między urządzeniami i zakładami. Toczy się zacięta debata na temat tego, czy ten połączony krajobraz technologiczny nieuchronnie doprowadzi do masowej utraty miejsc pracy. Rekordowo niskie bezrobocie i wysoki poziom zatrudnienia w Europie i na świecie sugerują, że odpowiedź na to pytanie jest przecząca. W tym kontekście finansowany przez UE projekt BEYOND4.0(odnośnik otworzy się w nowym oknie) miał na celu zbadanie krajobrazu Przemysłu 4.0. Jednak o wiele bardziej ambitnym założeniem było wykorzystanie analiz do pozytywnego kształtowania przyszłych zmian w polityce społecznej, wykraczających poza Przemysł 4.0.
Przemysł 4.0 wspierający zyski lub rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: opowieść o dwóch firmach
Zespół BEYOND4.0 zbadał, w jaki sposób firmy wdrażają nowe technologie w sposób, który tworzy miejsca pracy i generuje rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. „Wyróżniliśmy dwa rodzaje firm: »organizacje uczące« oraz organizacje nastawione głównie na szybki zysk. Te pierwsze koncentrują się na tworzeniu kształcących miejsc pracy – czyli takich, które dają pracownikom nową wiedzę – sprzyjających innowacyjności produktów i rozwojowi zawodowemu. Te drugie dbają natomiast głównie o zyski, choć kosztem pracowników i społeczeństwa. Badania wskazujące na ryzyko destrukcyjnego wpływu technologii na miejsca pracy dotyczą głównie tego drugiego rodzaju firm”, wyjaśnia Steven Dhondt z Niderlandzkiej Organizacji Stosowanych Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (TNO), koordynator naukowy projektu. „Jeśli chcemy, aby rewolucja cyfrowa spowodowała zwiększenie liczby lepszych miejsc pracy, firmy muszą projektować pracę w taki sposób, aby pracownicy mogli się z niej uczyć”, dodaje. Proaktywne zapewnianie umiejętności pracownikom jest kluczem do udanego budowania zrównoważonego i odpornego społeczeństwa przez przemysł.
„Umiejętności interakcji” niezbędne w transformacji cyfrowej
Prawdopodobnie najważniejsze odkrycie dotyczyło luki w obecnym sposobie myślenia prawodawców, polegającej na niedocenianiu umiejętności niecyfrowych w transformacji cyfrowej. „Pracownicy potrzebują nie tylko umiejętności technicznych, ale także innych, w tym umiejętności metodologicznych, społecznych i umiejętności rozwiązywania problemów. Umiejętności te nie są niczym nowym, jednak obecnie trzeba je zintegrować z umiejętnościami cyfrowymi, aby móc wykonywać poszczególne zadania. Owe »umiejętności interakcji« są nie do przecenienia”, zauważa Dhondt. Analiza zarówno umiejętności, jak i zadań oraz ich wzajemnych interakcji jest niezbędna do zidentyfikowania wyłaniających się luk w umiejętnościach – tego, jakie kombinacje kategorii umiejętności są potrzebne do wykonywania poszczególnych zadań.
Polityka społeczna sprzyja pomyślnej cyfrowej przyszłości
Ponad 40 publikacji na temat polityki i 5 książek – z kilkoma przykładami można się zapoznać w dziale Rezultaty/Publikacje – już wywiera realny wpływ. „Nasza propozycja dotycząca innowacji w miejscu pracy została uwzględniona w dwóch dokumentach opiniodawczych Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a Komisja Europejska poprosiła nas o pomoc w kształtowaniu polityki dotyczącej Przemysłu 5.0(odnośnik otworzy się w nowym oknie)”, wyjaśnia kierownik projektu Peter Oeij, również z TNO. Konsorcjum było zapraszane przez rządy krajowe i niezliczone organizacje, z których wiele opiera się na wynikach BEYOND4.0 aby pomóc im w kształtowaniu polityki innowacji. Proponowany nowy system świadczeń pracowniczych, „dochód partycypacyjny”, stanowi obecnie podstawę fińskich reform systemu zabezpieczenia społecznego, za przykładem których podążają Włochy i Holandia. Pozwoli on powiązać korzyści finansowe z pracą i innymi działaniami, które „społeczeństwo obywatelskie” uzna za pożyteczne. To odmienne podejście w porównaniu do obecnych „świadczeń skoncentrowanych na pracy”, w tym powszechnego dochodu podstawowego, które są powiązane z pracą jako taką, a nie z wykonywaniem pracy przynoszącej korzyści społeczeństwu. „Technologia nie stanowi zagrożenia dla miejsc pracy, ale raczej szansę na rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Nasza przyszłość może być i będzie pomyślna, jeśli firmy i rządy dostosują swoją politykę społeczną tak, aby wykorzystać te ogromne możliwości”, dodaje na koniec Dhondt.
