Badanie związku polityki i odwołań do emocji

Wzrost popularności postaw i poglądów populistycznych w całej Europie wskazuje na to, że politycy coraz częściej odwołują się do podstawowych emocji wyborców, co spotyka się z wymierną reakcją. Dzięki badaniom i analizom historycznych wystąpień oraz przeprowadzonym doświadczeniom, zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu POLEMIC przedstawia bardziej złożony obraz sytuacji.

Społeczeństwo

Emocje sięgające zenitu to zjawisko nieobce światowi polityki, a celnie dobrane tony emocjonalne kampanii nierzadko zmieniają wyniki wyborów. Obserwując współczesny świat polityki, można zadać sobie pytanie – czy politycy przemawiają dziś do wyborców bardziej emocjonalnie niż kilkadziesiąt lat temu? Czy odwołania do emocji wpływają na postawy polityczne społeczeństwa, a jeśli tak, to jakiego rodzaju odwołania są najbardziej skuteczne? Projekt POLEMIC(odnośnik otworzy się w nowym oknie), którego realizacja była możliwa dzięki dofinansowaniu ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), miał na celu udzielenie odpowiedzi na wszystkie te pytania oraz rozwiązanie szeregu palących problemów. Zespół badaczy pracujących pod kierownictwem Gijsa Schumachera(odnośnik otworzy się w nowym oknie), profesora nadzwyczajnego nauk politycznych Uniwersytetu w Amsterdamie, wykorzystał najnowocześniejsze metody badawcze w celu analizy odwołań polityków do emocji wyborców w historii oraz reakcji słuchaczy. „Opierając się na dziedzinach takich jak psychologia, językoznawstwo, socjologia i nauki polityczne opracowaliśmy szereg zróżnicowanych hipotez wyjaśniających zjawisko wpływu odwołań polityków do naszych emocji na nasze zachowania”, mówi Schumacher, który pełnił rolę koordynatora projektu POLEMIC. W ramach prac badacze przeanalizowali historyczne przemówienia zgromadzone w bazie danych ParlGov(odnośnik otworzy się w nowym oknie), obejmującej 30 lat przemów polityków z siedmiu państwa, a także korpus EUSpeech(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zawierający wystąpienia szefów rządów piętnastu państw wygłoszone na przestrzeni ostatnich dwóch dekad. Materiał badawczy dopełniły wpisy duńskich użytkowników serwisu Twitter. Pomimo niedawnego zwrotu w kierunku polityki populistycznej w Europie, badacze „nie zauważyli, by politycy uciekali się do bardziej emocjonalnego języka, pomimo wielu sugestii, że jest inaczej”, zauważa Schumacher. „Możemy w tym wypadku mówić o znacznie większym zróżnicowaniu w czasie oraz pomiędzy badanymi krajami”.

Badanie odwołań do emocji

Badacze przyglądali się wpływowi odwołań do emocji zawartych zarówno w treści wystąpień, jak i w mimice twarzy. Na potrzeby jednej z analiz zespół wykorzystał oprogramowanie pozwalające na manipulowanie wypowiedziami liderów ugrupowań politycznych, z którymi utożsamiają się wyborcy oraz tych, którzy nie cieszą się poparciem, a także zwykłych ludzi. Tym sposobem udało się odkryć silne nieuświadomione reakcje w stosunku do lidera partii reprezentującej przeciwne poglądy, które zostały wykryte zarówno za pomocą elektroencefalografii (wykorzystanej w celu pomiaru aktywności mózgu), jak i elektromiografii twarzy (mierzącej słabe ruchy mięśni używanych w celu uśmiechania się lub marszczenia brwi). „Oznacza to, że odczuwamy silne reakcje emocjonalne względem liderów ugrupowań, z którymi się nie zgadzamy; zwracamy też na nich szczególną uwagę”, wyjaśnia Schumacher. W ramach innego badania uczestnicy zapoznali się z dwoma plakatami wyborczymi, w przypadku których badacze zmieniali mimikę, wypowiedzi oraz poglądy polityków. „Uśmiech i pozytywne komunikaty działają bardzo skutecznie”, dodaje Schumacher. Co ciekawe, związek ten został zaobserwowany nawet w przypadkach, w których poglądy polityczne wyborcy i polityka nie były zbieżne. „W jednym z badań zaobserwowaliśmy, że prawdopodobieństwo oddania głosu na polityka, z którego poglądami wyborca się nie zgadza, rośnie do 50 % – wystarczy, że dany polityk się uśmiecha”, mówi Schumacher. Zaskakiwać może fakt, że odwołania do negatywnych emocji są znacznie mniej skuteczne niż pozytywne komunikaty.

Rozbieżność emocji

W ramach projektu badacze przyjrzeli się również temu, co rzeczywiście oznaczają stwierdzenia przedstawicieli społeczeństwa, gdy mówią o tym, że są zirytowani, mają obawy lub nadzieję związane z polityką. Opierając się na opisach sytuacji, które wzbudziły określone emocje, połączonych z zestawem pytań ankietowych, badacze zaobserwowali, że – jak wyjaśnia Schumacher – „ludzie często nie są w stanie dopasować swoich emocji do sytuacji, co jest naprawdę zaskakującym zjawiskiem, ponieważ zwykle nie mają z tym problemu w bardziej prywatnych warunkach”. Jak zauważa badacz, dotyczy to jednak wyłącznie świadomego doświadczania emocji. „Doświadczanie emocji jest znacznie bardziej rozległym zjawiskiem, obejmuje bowiem również nieświadome procesy”, dodaje. W kilku badaniach badacze zauważyli niezgodność świadomej i nieświadomej reakcji na bodziec polityczny. Zdaniem koordynatora wszystkie te odkrycia mogą doprowadzić do opracowania nowych działań, które poprawią zgodność naszej oceny sytuacji z emocjami, które naszym zdaniem odczuwamy. Tym zagadnieniem zajmie się zespół finansowanego przez Unię Europejską projektu Interdisciplinary Perspective on Adolescence and Democracy(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Musimy być bardziej krytyczni wobec niektórych dyskursów dotyczących emocji w polityce”, dodaje Schumacher. „Dziennikarze, politycy i media opiniotwórcze często mówią o wściekłych lub zaniepokojonych obywatelach, jednak musimy spojrzeć na te informacje bardziej krytycznym okiem i zastanowić się, jak jest naprawdę”.