Portret greckich wysp z XV-wiecznego przewodnika po Morzu Egejskim Jak średniowieczny manuskrypt florenckiego księdza rzuca światło na narodziny współczesnej archeologii. Społeczeństwo © ex_flow/stock.adobe.com Za ponowne odkrycie tradycji klasycznej w okresie renesansu musimy podziękować Cristoforo Buondelmontiemu, florenckiemu księdzu i geografowi, którego średniowieczny manuskrypt „Liber insularum archipelagi” (Księga wysp archipelagu greckiego) stał się przewodnikiem po wyspach greckich i ich dziedzictwie kulturowym. Książka ta utorowała również drogę do narodzin nowoczesnej archeologii. Pomimo swojego znaczenia dzieło to pozostało w dużej mierze niezbadane. Finansowany ze środków UE projekt MapAeg, który zakończył się w listopadzie 2023 r., miał na celu przeprowadzenie interdyscyplinarnego badania, łączącego tradycyjną naukę z najnowocześniejszą technologią cyfrową w celu dogłębnej analizy 79 map i towarzyszących im tekstów na temat polityki i demografii wysp Morza Egejskiego. Ostatecznym celem było stworzenie cyfrowego komentarza księgi „Liber insularum archipelagi”, ułatwiającego szerszy dostęp i zrozumienie tego przełomowego dzieła. Prowadzony przez Antonio Rigo, profesora Uniwersytetu Ca' Foscari w Wenecji, projekt podkreślił nowo odkryty wkład Buondelmontiego we wczesne ponowne odkrycie Grecji. Projekt MapAeg nie tylko przybliża to dzieło, ale także stał się katalizatorem pojawienia się „badań Buondelmonti” jako odrębnej dziedziny. Zobaczyć stare mapy w nowy sposób Droga do stworzenia cyfrowego wydania „Liber insularum archipelagi” nie była pozbawiona wyzwań. Integracja danych tekstowych i przestrzennych w przyjaznym dla użytkownika interfejsie wymaga skrupulatnego planowania i współpracy. Rigo dziękuje za wsparcie otrzymane od instytucji takich jak Venice Center for Digital and Public Humanities (VeDPH) i Centrum Analiz Przestrzennych i Tekstowych w Stanford (CESTA), których wiedza okazała się nieoceniona w pokonywaniu tych przeszkód. Cyfrowa edycja projektu MapAeg zapowiada się jako ważny punkt orientacyjny dla przyszłych badaczy. „Jest on oparty na rękopisie «Liber insularum archipelagi» z biblioteki Gennadios w Atenach i przedstawia faksymile, łacińską transkrypcję, angielskie tłumaczenie i komentarz, w którym miejsca geograficzne, postacie historyczne i mitologiczne, a także osady i zabytki są powiązane z zasobami internetowymi, takimi jak Wikidata i inne projekty cyfrowe” — mówi Rigo. Poprzez digitalizację manuskryptu i zapewnienie interaktywnego dostępu do map i adnotacji projekt otwiera nowe możliwości eksploracji i badań. Uczeni mogą zagłębić się w odniesienia geograficzne, historyczne i mitologiczne, płynnie poruszając się po zasobach internetowych powiązanych z tekstem. Wschodni horyzont Rigo jest gotowy spojrzeć poza horyzont w dwóch kierunkach. Pierwszym z nich jest rozszerzenie zakresu projektu i włączenie dodatkowych zasobów online. „Drugim jest zastosowanie metodologii do innych podobnych tekstów z lat 1400–1500 w obszarze wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i Morza Egejskiego. Wymagałoby to jednak dodatkowego finansowania ze strony Uniwersytetu Ca' Foscari i innych partnerów, a jednocześnie woli wszystkich zaangażowanych” — dodaje naukowiec. Idąc dalej, jednym z najbardziej pozytywnych rezultatów projektu MapAeg była współpraca między Weneckim Centrum Humanistyki Cyfrowej i Publicznej w Ca' Foscari a Centrum Analiz Przestrzennych i Tekstowych w Stanford, w ramach której zespoły spotykały się w Kalifornii i we Włoszech w 2022 i 2023 roku. To transatlantyckie partnerstwo obiecuje dwustronną wymianę wiedzy i najlepszych praktyk w dziedzinie humanistyki cyfrowej, a kolejne spotkanie odbędzie się wiosną 2024 roku. Słowa kluczowe MagAeg, archeologia, greckie wyspy, florencki ksiądz, średniowieczny manuskrypt, Morze Egejskie, XV wiek, badania Buondelmonti
