Świeże spojrzenie na dziedzictwo kulturowe w zmieniającym się klimacie
Co stanowi dziedzictwo kulturowe w obliczu wzrostu temperatur na świecie? Projekt LANDSCAPEforCHANGE(odnośnik otworzy się w nowym oknie), finansowany ze środków UE, wykracza poza pomniki i miejsca historyczne, poszerzając tę perspektywę i pokazując, że dziedzictwo jest czymś więcej niż tylko delikatnym zasobem. „Dziedzictwo kulturowe jest konstruktem społeczno-kulturowym i źródłem odporności, ponieważ przyczynia się do realizacji wielu celów zrównoważonego rozwoju ONZ”, mówi Manal Ginzarly, główna badaczka w projekcie LANDSCAPEforCHANGE. W realizowanym przy wsparciu w ramach programu działań „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zastosowano podejście dotyczące tak zwanego żywego dziedzictwa. Obejmuje ono między innymi interakcje między człowiekiem a środowiskiem, codzienne praktyki związane z dziedzictwem kulturowym, pamięć zbiorową i lokalną tożsamość. Punkt ciężkości ulega przesunięciu w stronę praktyk, narracji i emocji różnych interesariuszy i grup społecznych, co pozwala traktować dziedzictwo jako żywy byt, który zmienia się w czasie i przestrzeni.
Podważanie konwencjonalnej ochrony dziedzictwa
Projekt LANDSCAPEforCHANGE, czerpiąc z badań urbanistycznych, krajobrazowych, dziedzictwa kulturowego i środowiskowych, skupia się na lukach i ograniczeniach konwencjonalnych podejść dotyczących ochrony środowiska. „Obecne polityki często bazuje na tradycyjnych, opartych na wiedzy eksperckiej kategoryzacjach dziedzictwa, które ograniczają możliwość uchwycenia wielogłosowych narracji dotyczących dziedzictwa, zwłaszcza w odniesieniu do zmiany klimatu i ryzyka katastrof”, wyjaśnia Ginzarly. Zdaniem uczonego wciąż utrzymuje się podział na dziedzictwo formalne i nieformalne, a także na dziedzictwo materialne i niematerialne. Podejścia liniowe często pomijają rolę społeczności we współtworzeniu lokalnej wiedzy w oparciu o jej doświadczenia i spostrzeżenia. Nadal skupiają się one na fizycznej reprezentacji dziedzictwa zamiast korzystać z infrastruktury techniczno-przestrzennej kształtowanej przez technologie cyfrowe. W odpowiedzi na te wyzwania w ramach projektu opracowano ramy koncepcyjne i metodologiczne(odnośnik otworzy się w nowym oknie), które łączą dane geoprzestrzenne i wskaźniki podatności z metadanymi mediów społecznościowych i analizą wspomaganą przez sztuczną inteligencję z zamiarem zwiększania odporności dziedzictwa kulturowego i społeczności w obliczu zmiany klimatu.
Narzędzie oparte na danych w celu budowy miast odpornych na zmianę klimatu
Wielowymiarowe ramy metodologiczne(odnośnik otworzy się w nowym oknie) oferują praktyczne wskazówki dla miast i decydentów. Ich kompleksowy kształt pomaga zidentyfikować najbardziej i najmniej upośledzone obszary i społeczności. „To narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji umożliwia badaczom i osobom zarządzającym dziedzictwem wskazanie stref priorytetowych i opracowanie ukierunkowanych strategii łagodzących w celu zminimalizowania negatywnego wpływu zmiany klimatu”, potwierdza Ginzarly. Studium przypadku LANDSCAPEforCHANGE koncentrowało się na powodziach, które miały miejsce w Belgii w 2021 r. Zespół przeanalizował treści tworzone przez użytkowników w mediach społecznościowych, identyfikując hashtagi i grupy oraz przeprowadzając wywiady z członkami tych społeczności. Równocześnie zmapował i oceniił podatność i narażenie dziedzictwa architektonicznego i naturalnego na powodzie w skali zlewni, integrując otwarte dane geolokalizacyjne i wskaźniki nierówności społeczno-ekonomicznych. „Ta wielowymiarowa analiza pokazuje, że zmiana klimatu wpływa nie tylko na materialne zasoby dziedzictwa, ale także na systemy społeczne, codzienne praktyki i działalność gospodarczą, które zależą od otaczającego je środowiska fizycznego”, mówi Ginzarly. Nieoczekiwanym wnioskiem okazała się silna rola mediów społecznościowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) podczas kryzysu i krótkoterminowej odbudowy. Kanały społecznościowe okazały się pełnić kluczową rolę we wspieraniu oddolnej mobilizacji, sieci wolontariuszy, koordynacji i wzajemnej pomocy, zwiększając odporność społeczności. „Media społecznościowe mogą służyć nie tylko jako źródło danych, ale także jako narzędzie transformacyjne, które wspiera współtworzenie wartości dziedzictwa, ułatwia zaangażowanie publiczne i umożliwia społecznościom mobilizację i koordynację działań w sytuacjach kryzysowych”, dodaje. Dzięki projektowi LANDSCAPEforCHANGE powstały skalowalne ramy oparte na danych i opiniach społeczności, które wspierają inkluzywne i odporne na zmianę klimatu zarządzanie dziedzictwem. Mogą one stanowić podstawę przyszłych decyzji międzysektorowych w zakresie dziedzictwa kulturowego i ryzyka katastrof na różnych terytoriach europejskich.
