Żywe laboratoria agroleśnicze dają pozytywne rezultaty
Agroleśnictwo integruje drzewa z uprawami lub zwierzętami gospodarskimi w celu osiągnięcia korzyści środowiskowych, społecznych i ekonomicznych. Korzenie drzew przykładowo pomagają wiązać glebę i zwiększać ilość materii organicznej, co zmniejsza erozję i sprzyja sekwestracji dwutlenku węgla. Drzewa przyczyniają się również do różnorodności biologicznej, ponieważ zapewniają siedliska dla dzikiej przyrody i pożytecznych owadów. Mogą też tworzyć nowe źródła dochodów dla rolników z produktów takich jak drewno, owoce i orzechy.
Zapotrzebowanie na żywe laboratoria
Jednym z wyzwań jest jednak fakt, że drzewa przynoszą dochód dopiero kilka lat po ich posadzeniu. Brak również wiedzy na temat korzyści płynących z sadzenia drzew w społeczności rolniczej, a także wsparcia finansowego dla tworzenia systemów rolno-leśnych i związanych z nimi modeli biznesowych. Finansowany ze środków UE projekt REFOREST(odnośnik otworzy się w nowym oknie) miał na celu usunięcie tych barier poprzez uruchomienie ośmiu „żywych laboratoriów” i stworzenie dostępnej platformy komunikacyjnej dla rolników. Laboratoria miały posłużyć do zbierania spostrzeżeń i wypełnienie platformy informacjami, przewodnikami i możliwościami wzajemnego uczenia się, aby ułatwić rolnikom stosowanie agroleśnictwa. „Chcieliśmy również zbadać istniejące modele finansowania, ponieważ finansowanie publiczne jest ograniczone i prawie zawsze nieelastyczne” — wyjaśnia koordynator projektu REFOREST Martin Lukáč z Czeskiego Uniwersytetu Przyrodniczego w Pradze(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Naszym celem było wspieranie innowacji i rozwoju biznesu w oparciu o sprawdzone modele rolno-leśne”.
Stosowanie praktyk agroleśniczych
W ramach projektu rolnicy, naukowcy i doradcy z ośmiu krajów europejskich utworzyli żywe laboratoria. „Co najważniejsze, każde żywe laboratorium było inaczej skonfigurowane” — mówi Lukáč. „Obejmowały zarówno intensywnie zarządzane gospodarstwa uniwersyteckie, jak i sieć rolników zarządzających dziesiątkami tysięcy hektarów. Dało nam to możliwość szczegółowego zbadania systemów rolno-leśnych i praktycznego wypróbowania nowej wiedzy w rzeczywistych warunkach”. Na przykład w Bułgarii rolnicy chcieli zastosować praktyki rolno-leśne w celu zwiększenia produkcji ekologicznego miodu i innych produktów. Tymczasem w Hiszpanii żywe laboratorium składało się z sieci badaczy i interesariuszy agroleśnictwa, którzy analizowali kształt polityk i ich implikacje. W Niemczech rolnicy zastosowali podejście rolno-leśne i prowadzili system rolnictwa wspieranego przez społeczność, oceniając koszty i korzyści tego rozwiązania. „Na początku zaangażowanie rolników i doradców było ważne dla ustalenia parametrów naszej pracy” — dodaje Lukáč. „Jesteśmy w stanie szybko opracować krótką listę pomysłów do realizacji. Kluczowym odkryciem było znaczenie tworzenia żywych laboratoriów opartych na zaufaniu i wzajemnych korzyściach”.
Wirtualne centrum dla entuzjastów agroleśnictwa
Każde żywe laboratorium było ściśle monitorowane, a wyniki zostały udostępnione na platformie zaangażowania(odnośnik otworzy się w nowym oknie) REFOREST. Platforma służy jako wirtualne centrum, w którym entuzjaści agroleśnictwa mogą współpracować, dzielić się rozwiązaniami i pomagać w przyjęciu zrównoważonych praktyk zarządzania gruntami. „Obecnie badamy, jak zwiększyć skalę tych żywych laboratoriów i zapewnić ich zrównoważony rozwój” — zauważa Lukáč. „Wkrótce opublikujemy solidne dowody terenowe dotyczące wydajności agronomicznej, co jest ważne dla rolników, oraz korzyści ekosystemowych wynikających z agroleśnictwa, co ważne dla decydentów. Chcemy również lepiej połączyć korzyści środowiskowe i agronomiczne ze skalowalnymi modelami finansowania”. Projekt REFOREST w znacznym stopniu przyczynił się do zmiany standardowego modelu rolnictwa z opierającego się wyłącznie na dostarczaniu produktów na taki, który obejmuje korzyści społeczne i środowiskowe. Kolejnym krokiem, zdaniem Lukáča, jest zapewnienie mechanizmów finansowania wspierających tę transformację. „Pomoże to rolnikom wykorzystać jedną z kluczowych zalet agroleśnictwa — dostarczanie wielu korzyści z tej samej działki” — mówi. „Teraz chcemy współpracować z decydentami w tej kwestii”.
