Mikrośrodowisko guza — ważny element układanki
Dwie trzecie przypadków szpiczaka mnogiego stwierdza się u pacjentów w podeszłym wieki i niemal zawsze są one nieuleczalne. Guz ten tworzy się z dojrzałych, wytwarzających przeciwciała limfocytów B, które rozwijają się w niszy szpiku kostnego. Są one otoczone komórkami tkanki kostnej i szpiku kostnego, naczyniami krwionośnymi i komórkami odpornościowymi. Cytokiny w tym mikrośrodowisku pomagają komórkom nowotworowym uniknąć śmierci i nadają im oporność na leki. Patogeneza szpiczaka mnogiego obejmuje nie tylko zmiany genetyczne w obrębie guza, ale również powstanie sprzyjających warunków mikrośrodowiska szpiku kostnego. Celem finansowanego przez UE projektu OPTATIO(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (Optimizing targets and therapeutics in high risk and refractory multiple myeloma) było zbadanie głównych elementów tego układu wspierającego nowotwór. W projekcie OPTATIO stworzono repozytorium danych z rejestrów i biobanków wirtualnych, aby zidentyfikować biomarkery oporności. Scharakteryzowano szereg markerów, w tym dwa związane z opornością na bortezomib, który jest głównym lekiem na szpiczaka mnogiego. Analiza danych klinicznych pozwoliła skorelować występowanie określonych interakcji szpiczaka mnogiego z jego mikrośrodowiskiem z patogenezą nowotworu i jego opornością na leczenie w modelach in vitro i in vivo. Dane te poddano walidacji w oznaczeniach jednoczesnych kultur autologicznych szpiczaka mnogiego i komórek z jego mikrośrodowiska. Modele zostały też wykorzystane do opracowania związków wiodących leków skierowanych przeciwko komórkom szpiczaka mnogiego w kontekście jego mikrośrodowiska. Aby móc prowadzić badania przesiewowe skuteczności leków, opracowano mysie modele do nieinwazyjnego obrazowania szpiczaka mnogiego i zdrowej tkanki immunologicznej. W tej technice korzystano w wielokolorowej mikroskopii fluorescencyjnej warstw światła (LSFM) i stworzono modele ksenogennego szpiczaka mnogiego z komórek nowotworowych pobranych od ludzi, aby prowadzić nieinwazyjne obrazowanie bioluminescencyjne całego ciała. Odkryto dwa związki silniej zwalczające szpiczaka niż bortezomib. Ponadto niektóre z badanych związków wpływały na mikrośrodowisko związane z tym nowotworem. Po przetestowaniu na błonie kosmówkowo-omoczniowej zarodka kurzego stwierdzono, że znacząco hamowały wywołaną szpiczakiem mnogim neoangiogenezę w pobliżu ksenograftu oraz, nawet w niewielkich ilościach, ograniczały ponowne unaczynienie. Informacje o postępach projektu OPTATIO były przekazywane podczas spotkań naukowych i konferencji specjalistycznych. Wyniki doświadczeń przełożyły się na 31 publikacji naukowych. Oczekiwany wpływ projektu obejmuje ulepszenie diagnostyki i metod prowadzenia badań przesiewowych leków oraz stworzenie bardziej skutecznej, spersonalizowanej terapii dla chorych na szpiczaka mnogiego.
