Sekrety młodych i umierających gwiazd
Większość swojego życia gwiazdy spędzają na ciągu głównym. W tym stanie równowagi hydrostatycznej fuzja jądrowa wewnątrz gwiazdy równoważy siły grawitacyjne, zapobiegając implozji. Kiedy całe znajdujące się w rdzeniu paliwo jądrowe zostanie zużyte, gwiazda dostosowuje swoją strukturę tak, aby zachować równowagę. Gwiazdy o masie zbliżonej do masy Słońca zmieniają się w olbrzymy, bardzo szybko tracąc przy tym swoją masę. Pozostałości po wypaleniu się większości materiału jonizują rdzeń gwiazdy. Taka zjonizowana obwiednia przypomina swoim wyglądem ogromną planetę gazową, której zawdzięcza swoją nazwę – „mgławica planetarna”. Jedna z takich mgławic – mgławica Bumerang – została głównym obiektem badań w ramach finansowanego ze środków UE projektu MAGNETIC AGB (Illuminating the role of magnetic fields around dying stars). Oprócz mgławicy protoplanetarnej astronomowie chcieli lepiej poznać zjawisko utraty masy przez R Sculptoris, umierającą gwiazdę AGB (Asymptotic Giant Branch). Czerwone olbrzymy, jak R Sculptoris, są głównym źródłem pyłu i gazów będących podstawowym materiałem, z którego powstają nowe generacje gwiazd. W drodze obserwacji zespół MAGNETIC AGB wykazał, że pola magnetyczne odgrywają kluczową rolę w formowaniu się nowych gwiazd. W szczególności opracowano nową sondę molekularną do badania ubytku energii pod koniec cyklu życia gwiazdy. Bezpośredni pomiar emisji synchrotronowej z dżetu gwiazdowego dowiódł, że pola magnetyczne bezpośrednio oddziałują na kolimację wypływów kształtujących wyrzuty materii. W dżetach relatywistycznych emitowanych przez obiekty astrofizyczne, takie jak aktywne galaktyki czy kwazary, często obserwowane jest promieniowanie synchrotronowe. Mechanizm rządzący emisją synchrotronową opiera się na wzajemnym oddziaływaniu cząstek relatywistycznych poruszających się w polu magnetycznym. Obserwacje dżetu synchrotronowego spoza obszaru gwiazdy AGB sugerują, że aktywacja magnetyczna i kolimacja są zjawiskami powszechnymi. Wyniki obserwacji poparto symulacjami magnetohydrodynamicznymi. Projekt MAGNETIC AGB niezbicie dowodzi, że pola magnetyczne mają kluczowe znaczenie dla wyjaśnienia asymetrii zaobserwowanych w protogwiazdach i młodych mgławicach planetarnych. Jednakże źródło gwiazdowych pól magnetycznych nie zostało do końca zbadane, co stanowi bodziec do prowadzenia dalszych badań.
Słowa kluczowe
Umierająca gwiazda, MAGNETIC AGB, powstawanie gwiazd, emisja synchrotronowa, wyrzut materii
