Dostępne technologie mogą zmniejszyć emisje w europejskim łańcuchu dostaw żywności do 2050 roku
Globalny łańcuch dostaw żywności jest znaczącym, ale niedoszacowanym źródłem emisji, w dużym stopniu powiązanym zarówno z energetyką, jak i transportem. Z danych wynika, że światowe systemy żywnościowe odpowiadają za 20–40% emisji gazów cieplarnianych. Aby zaradzić temu problemowi, w ramach finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu ENOUGH(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który zakończył się we wrześniu 2025 roku, zaproponowano szereg użytecznych narzędzi. Mogą one pomóc w realizacji unijnej strategii „Od pola do stołu” i osiągnięciu neutralnego dla klimatu europejskiego przemysłu spożywczego do 2050 roku.
Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych w łańcuchu chłodniczym
Sektor chłodniczy (chłodzenie i zamrażanie) nie tylko jest głównym konsumentem energii w łańcuchu żywnościowym, ale także często wykorzystuje czynniki chłodnicze o wysokim współczynniku globalnego ocieplenia (GWP). „Projekt ENOUGH nadał priorytet praktycznym, gotowym do wprowadzenia na rynek rozwiązaniom na wysokim poziomie gotowości technologicznej, które umożliwiają zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych związanych z chłodnictwem”, mówi Kristina N. Widell z organizacji SINTEF Ocean(odnośnik otworzy się w nowym oknie), koordynatorka projektu i starsza specjalistka ds. badań. Ważnym aspektem była integracja termiczna ogrzewania i chłodzenia. Na przykład(odnośnik otworzy się w nowym oknie) ciepło odpadowe z chłodni do mleka, jakie są używane w mleczarniach, może być kierowane do procesów „czyszczenia na miejscu” (CIP). W ramach projektu ENOUGH odbył się również pilotaż i symulacja wykorzystania naturalnych czynników chłodniczych o minimalnym lub zerowym GWP, przy jednoczesnym zastosowaniu lepszej izolacji, integracji odnawialnych źródeł energii i elektryfikacji.
Technologiczne sukcesy i nietechniczne wyzwania
Projekt obejmuje 21 lokalizacji demonstracyjnych na terenie Europy, których zadaniem jest wykazanie działania technologii ograniczających emisję w warunkach rzeczywistych. Najważniejsze z pilotażowych obiektów to zakłady mleczarskie w Austrii i Norwegii(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w których osiągnięto znaczne oszczędności energii i redukcję emisji CO2 dzięki innowacyjnym systemom ogrzewania i chłodzenia. Działania demonstracyjne dotyczące transportu, które miały miejsce we Włoszech, udowodniły opłacalność naturalnych czynników chłodniczych i transportu chłodniczego zasilanego energią elektryczną, oferując skalowalny model na potrzeby zrównoważonej logistyki. Ponadto demonstracje objęły zaawansowane technologie zamrażania wykorzystujące m.in. solankę, chłodzenie szokowe i zamrażarki płytowe na dwutlenek węgla, a także energooszczędne przechowywanie owoców przy pomocy dynamicznej kontrolowanej atmosfery(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i zrównoważonych opakowań przeznaczonych dla owoców miękkich. Ponadto uczestnicy projektu ENOUGH prowadzili działania pilotażowe z myślą o innowacjach dla sprzedawców detalicznych i do użytku domowego. Pierwsze z nich koncentrowały się na odzyskiwaniu ciepła, magazynowaniu energii cieplnej i reakcjach strony popytowej, zaś drugie obejmowały liofilizatory i energooszczędne lodówki. Jednak ograniczenie emisji w światowym łańcuchu dostaw żywności będzie wymagało czegoś więcej niż tylko rozwiązań technologicznych. Z tego względu na wszystkich etapach łańcucha dostaw żywności potrzebne są ukierunkowane polityki regulacyjne, jak również zharmonizowane narzędzia do monitorowania emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych firmach i sektorach, umożliwiające lepszą analizę porównawczą i rozwój odpowiednich strategii. Kolejną kwestią, którą należy się zająć, jest niska świadomość społeczna. Badania przeprowadzone wśród prawie 1 000 konsumentów w Europie ujawniły wyraźne braki, jeśli chodzi o świadomość i zachowania konsumentów w odniesieniu do zrównoważonej gospodarki żywnościowej.
Symulacje i technologiczne plany działań dla poszczególnych krajów
Projekt ENOUGH oferuje narzędzie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) internetowe, które symuluje emisje gazów cieplarnianych w całym „chłodniczym łańcuchu” żywnościowym, od zbiorów do etapu konsumpcji. Narzędzie oblicza zużycie energii, emisję ekwiwalentu CO2 na kilogram produktu, a także podaje wskaźniki jakości i bezpieczeństwa. Pomaga to użytkownikom, w tym decydentom, przedsiębiorcom, a nawet studentom, w badaniu strategii i technologii zmniejszających emisje. „Nasza praca wykazała, że w niektórych sektorach emisje gazów cieplarnianych można zmniejszyć nawet o 50 %, stosując łatwo dostępne technologie – jest to zachęta zarówno dla decydentów, jak i podmiotów przemysłowych”, podkreśla Widell. Kraje, w których już istnieją bardziej ekologiczne sieci elektroenergetyczne, takie jak Norwegia i Francja, mogłyby osiągnąć niemal zerową emisję w sektorze gastronomii i przechowywania żywności do 2050 roku przy stosunkowo niewielkich zmianach. „Sukces 21 demonstracji w rzeczywistych warunkach dowodzi, że rozwiązania te są nie tylko wykonalne, ale także skalowalne, wyznaczając prostą ścieżkę w kierunku dekarbonizacji łańcucha dostaw żywności”, dodaje Widell. Zespół projektu ENOUGH opracował technologiczne plany działań, dostosowane do indywidualnych potrzeb różnych etapów łańcucha dostaw żywności w sześciu krajach. „Dzięki demonstracjom w warunkach rzeczywistych, planom działań dla poszczególnych krajów i ogólnodostępnemu narzędziu do symulacji projekt ENOUGH oferuje wszystkim zainteresowanym stronom wiedzę i narzędzia potrzebne do podjęcia działania”, podsumowuje Widell. W ten sposób inicjatywa ENOUGH pomaga we wdrożeniu bardziej kompleksowego podejścia do działań w dziedzinie klimatu, dzięki czemu system żywnościowy może dołączyć do transformacji w kierunku niskoemisyjnej przyszłości.
