Styl życia dostosowany pod profilaktykę demencji
Upośledzenie funkcji poznawczych w późnym wieku i demencja stanowią jedno z najpilniejszych wyzwań zdrowotnych naszych czasów. Z demencją wiąże się utrata pamięci, dezorientacja i trudności z myśleniem. Jest to spowodowane patologiami mózgu, takimi jak choroba Alzheimera (AD) lub uszkodzenie naczyń krwionośnych. Roczne koszty opieki nad osobami cierpiącymi na demencję rosną, dlatego konieczne jest opracowanie strategii profilaktycznych. Chociaż obecnie nie ma lekarstwa na demencję, badania pokazują, że nawet 40% przypadków można zapobiec, eliminując modyfikowalne czynniki ryzyka, takie jak nadciśnienie, otyłość i utrata słuchu. Ważne jest jednak, aby zrozumieć, czy czynniki te po prostu opóźniają objawy demencji poprzez wpływanie na ogólne zdrowie mózgu, czy też faktycznie ograniczają odpowiadające za demencję procesy chorobowe w mózgu.
Dbanie o starzejący się mózg jak o ogród
Zespół projektu DIVERT-AD, korzystający ze wsparcia programu działania „Maria Skłodowska-Curie”, postawił sobie za cel zbadanie, w jaki sposób styl życia i czynniki społeczne wiążą się z konkretnymi typami chorób mózgu oraz jak ich wpływ różni się u poszczególnych osób. Posługując się prostą analogią, główna badaczka Julia Neitzel z Centrum Medycznego Uniwersytetu Erazma(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Holandii wyjaśnia: „Gdyby mózg był ogrodem, strategie zapobiegania demencji przypominałyby ogólną pielęgnację, taką jak podlewanie, nawożenie i pielenie. Z pewnością takie działania przyczyniają do ogólnego zdrowia mózgu, a tym samym zmniejszają liczbę przypadków demencji. Jednak, kontynuując analogię, mogą one nie zajmować się konkretnymi owadami czy szkodnikami (zmianami typowymi dla AD), które szkodzą kluczowym uprawom, takim jak pamięć i funkcje poznawcze”. Zespół badawczy przeanalizował związek między wybranymi czynnikami poznawczymi, fizycznymi i społecznymi a ryzykiem demencji w różnych kohortach społecznych z USA i Europy. Aby przyspieszyć profilaktykę, potrzebne są dodatkowe wysiłki na rzecz zidentyfikowania czynników ryzyka, które mają szczególny wpływ na patologię AD.
Znaczenie snu i ćwiczeń
Jednym z obiecujących, ale obecnie niedostatecznie rozpoznanych czynników ryzyka związanych z AD może być kiepski sen i zaburzenia rytmu dobowego. Niedawne badanie opublikowane w piśmie „JAMA Neurology”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) omawia, jak naukowcy z DIVERT-AD odkryli, że przerywany sen i nieregularne rytmy aktywności dobowej były związane z większą akumulacją amyloidu w czasie. Było to szczególnie widoczne u osób będących nosicielami genu APOE4, który jest znanym czynnikiem ryzyka choroby Alzheimera. Jednak większość badań nadal koncentruje się na klinicznie zdiagnozowanych zaburzeniach snu, natomiast codzienne aspekty behawioralne, takie jak higiena snu i nawyki, są często pomijane. Chociaż niektóre czynniki związane ze stylem życia mogą nie być bezpośrednio ukierunkowane na patologię AD, nadal odgrywają kluczową rolę w zdrowiu funkcji poznawczych. W dużej metaanalizie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zespół projektu DIVERT-AD wykazał, że wyższe wykształcenie i aktywność fizyczna były związane ze zmniejszonym ryzykiem demencji. Czynniki te wydają się zapewniać odporność na pogorszenie funkcji poznawczych, najprawdopodobniej poprzez wpływ na zdrowie naczyń krwionośnych i rezerwę mózgową.
Przemyślenie na nowo przyszłych strategii profilaktyki
Chociaż wyniki projektu DIVERT-AD pochodzą z danych obserwacyjnych i nie można na ich podstawie wyciągać wniosków przyczynowych, wskazują one na bardziej wyrafinowane ramy zapobiegania, które odróżniałyby czynniki ryzyka wpływające na ogólne pogorszenie funkcji poznawczych od tych, które mogą przyczyniać się do zmian związanych z AD. Zdaniem Neitzel: „Badania kliniczne testujące interwencje mogą pozostać niepraktyczne ze względu na długi czas trwania, ale badania obserwacyjne mogą nadal oferować cenne wskazówki”. Badacze projektu zalecają stosowanie dostosowanych podejść, które uwzględniają pochodzenie genetyczne, wiek i indywidualne wzorce stylu życia. Przyszłe wysiłki obejmą łączenie dużych zbiorów danych kohortowych, aby umożliwić lepszą stratyfikację ryzyka, a także wykorzystanie technik sztucznej inteligencji do identyfikacji wzorców, które mogą przewidywać, u kogo najprawdopodobniej rozwinie się choroba Alzheimera.
