Jak muzyka ukształtowała wizerunek rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej w oczach Europejczyków
Muzyka to więcej niż dźwięk. Rezonuje nie tylko w naszych uszach, ale wpływa też na naszą tożsamość, przekonania i dziedzictwo historyczne. W kolonialnej historii Europy odgrywała również rolę w międzykulturowych interakcjach, wpływach i interpretacjach. Projekt Harmony on the Edge(odnośnik otworzy się w nowym oknie), realizowany przy wsparciu programu działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), badał skutki muzycznych spotkań między kulturami europejskimi i południowoamerykańskimi w okresie wczesnonowożytnym (mniej więcej w latach 1500–1800). Jak przedstawia to główny badacz projektu Harmony on the Edge, Amparo Fontaine: „W odróżnieniu od współczesności muzyka w tamtych czasach nie była postrzegana wyłącznie jako forma sztuki — była również uważana za naukę, światopogląd i ramy, dzięki którym można było na nowo wyobrazić sobie politykę i porządek społeczny”. Na podstawie szeroko zakrojonych badań archiwalnych we Francji i Chile projekt sugeruje, że „spotkania z muzyką południowoamerykańską nie tylko ukształtowały europejskie koncepcje człowieczeństwa i cech kulturowych rdzennych populacji, ale także skłoniły do szerszych badań nad ludzką naturą i ludzką różnorodnością”. Fontaine wyjaśnia, że te muzyczne spotkania przyczyniły się do fundamentalnych pytań o początki historii, koncepcje uniwersalności i rozwój języka — kwestie, które stały się kluczowe dla oświeceniowego myślenia. Rola muzyki jako formy wiedzy była również tematem zorganizowanej przez badacza konferencji międzynarodowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Muzyka jako zwierciadło kolonialnego umysłu
Wcześniejsze badania często koncentrowały się na programach edukacji muzycznej wykorzystywanych przez misjonarzy i Kościół katolicki jako narzędzia ewangelizacji i kolonizacji, natomiast zespół projektu Harmony on the Edge przyjął szersze spojrzenie na to, jak Europejczycy interpretowali muzykę rdzennych mieszkańców. W badaniach wykorzystano relacje filozofów przyrody, personelu wojskowego, administratorów kolonialnych i innych podróżników. Pomimo różnorodności źródeł, ich celów, doświadczeń i wrażliwości estetycznej, często odnosili się do muzyki w swoich pismach o Ameryce Południowej i dostrzegali muzykalność rdzennej ludności. „Jednocześnie rdzenna muzyka była jednak często odrzucana jako zwykły hałas — to termin, który miał silne konotacje polityczne i moralne. Dla porównania pojęcie harmonii rzadko było przypisywane tym muzycznym praktykom” — ujawnia Fontaine. Projekt podkreśla, że pojęcia rasy i cywilizacji zostały zbudowane za pomocą dźwięku. Europejczycy często interpretowali określone instrumenty i ruchy ciała, takie jak taniec lub występ, jako wyznaczniki tożsamości kulturowej, wykorzystując je do wyznaczania granic między tym co „cywilizowane” a tym co „dzikie”. Powtarzającym się motywem w studiach przypadków projektu jest idea, że muzyka była wykorzystywana do „udomowienia” rdzennej ludności, postrzegana jako potężne narzędzie do wpajania moralności i wartości chrześcijańskich. Ale muzyka była również wykorzystywana do obrony rdzennej pomysłowości, wrażliwości i organizacji społecznej — była medium, które potwierdzało wspólne człowieczeństwo między ludami rdzennymi a Europejczykami.
Przedmioty, instrumenty i ślady spotkań
Projekt Harmony on the Edge podkreśla różnorodne interpretacje rdzennych krajobrazów dźwiękowych, śledząc, w jaki sposób instrumenty muzyczne, relacje naocznych świadków i raporty z podróży kształtowały europejskie koncepcje obu Ameryk. Centralną część badań stanowiły artefakty materialne, w tym te opisane, zebrane, zbadane lub przedstawione wizualnie. Rdzenne perspektywy pozostają w dużej mierze niedostępne (źródła są głównie europejskie), jednak niektóre przedmioty i obrazy oferują ślady identyfikowalnych momentów wymiany. Projekt za pomocą przykładów, od fletni Pana po flet rzekomo wykonany z ludzkich kości, pokazuje, jak muzyka i muzyczne spotkania przyczyniły się do konstruowania idei na temat cywilizacji, rasy i odmienności kulturowej.
