Nieznane podróże kolekcji muzealnych
Muzea nauki na całym świecie stają w obliczu coraz większych wymagań związanych z uwzględnianiem kwestii pochodzenia — historii własności obiektów — oraz kwestii repatriacji. Pochodzenie zbiorów, sposób ich przemieszczania się i przyczyny trafienia do konkretnych instytucji są złożonymi tematami. Projekt SciCoMove(odnośnik otworzy się w nowym oknie) rzucił nowe światło na te kwestie poprzez badanie zbiorów naukowych z lat 1800–1950 z zakresu paleontologii, antropologii, botaniki i pokrewnych nauk stosowanych. Projekt realizowany przy wsparciu programu działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) pozwolił na nowo ocenić rolę muzeów w ochronie i interpretacji obiektów historycznych. „Pochodzenie jest złożoną kwestią. Nie wszystkie sytuacje związane z gromadzeniem zbiorów były ewidentnie nielegalne lub kolonialne. W gromadzeniu i transportowaniu eksponatów do muzeów brało udział wiele osób, które kierowały się różnymi motywacjami” — wyjaśnia Nathalie Richard, koordynatorka naukowa SciCoMove.
Mniejsze muzea, szersze konteksty
Podczas gdy debaty na temat pochodzenia zbiorów naukowych często koncentrują się na dużych, znanych instytucjach, projekt SciCoMove skupił się na mniejszych muzeach i ukazał bardziej złożoną geografię podróży kolekcji naukowych. To podejście uwypukliło różne sposoby funkcjonowania muzeów na przestrzeni dziejów. „Wbrew współczesnemu definiowaniu ich jako stałych instytucji odpowiedzialne za ochronę zbiorów, nasze badania ujawniły również ich niestabilność. Powoływano liczne muzea nauki, ale wiele z nich zniknęło i zostało utraconych. Wraz z nimi zniknęły także eksponaty, zbiory i informacje”. Projekt SciCoMove starał się stworzyć historię opartą na równym wkładzie przy współpracy naukowców i ekspertów z Ameryki Łacińskiej i Europy. Pokazuje ona, że zbiory naukowe przemieszczały się w wielu kierunkach: „nie tylko z Ameryki Łacińskiej do głównych muzeów w stolicach państw zachodnich, ale także między muzeami w tzw. krajach Południa oraz z jednego mniejszego muzeum do drugiego” — zauważa Richard. Zespół udokumentował również ruch kolekcji w przeciwnym kierunku — z Europy do Ameryki Łacińskiej.
Śledzenie eksponatów na przestrzeni dziejów
Chociaż analiza obiektów muzealnych i ich archiwów okazała się trudna ze względu na fragmentaryczność i rozproszenie dokumentacji, w ramach projektu udało się zrekonstruować sposób, w jaki zbiory krążyły na przestrzeni czasu. W ramach rozważań nad archiwami muzealnymi SciCoMove zorganizował warsztaty poświęcone badaniu praktycznych aspektów tworzenia kolekcji. Dotyczyły one różnych dziedzin, od farmacji i rolnictwa po ekonomię rzadkich lub poszukiwanych przedmiotów, w tym badania, w jaki sposób skutkowała ona powstawaniem fałszerstw i reprodukcji. Zespół badał również, w jaki sposób sieci zawodowe, religijne i językowe, a także diaspory migrantów wpływały na przepływ zbiorów. Prześledzenie tych podróży pozwoliło projektowi zmienić interpretację muzeów ze statycznych repozytoriów na rzecz „dynamicznych węzłów w sieciach wiedzy”. Według definicji Richard „muzea to miejsca, w których gromadzą się zarówno ludzie, jak i przedmioty, w których wspólnie konstruowane są naukowe zasady interpretacji i klasyfikacji zbiorów”. Badania wykazały, że wbrew dotychczasowym przekonaniom muzea można również postrzegać jako miejsca rozpraszania, ponieważ eksponaty przemieszczały się poprzez sprzedaż i wymianę, czasami nieumyślnie lub nawet w wyniku oszustwa. Ilustracją tych złożonych przemieszczeń są opracowane przez SciCoMove studia przypadków(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jednym z przykładów jest pancernik, występujący w wielu instytucjach partnerskich projektu. Jego podróż odzwierciedla jego symboliczny status jako emblematu obu Ameryk, jego zmieniającą się pozycję w klasyfikacjach naukowych i wartość komercyjną — a także presję związaną z kolekcjonowaniem, czasami wręcz zagrażającą gatunkowi. Historie dotyczące okazów pancerników i innych eksponatów ze zbiorów instytucji partnerskich można zobaczyć na wystawie cyfrowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie) projektu. Badania te przyczyniły się również do promowania lepszych praktyk konserwatorskich, które pomogą instytucjom ponownie przyjrzeć się dawnym etykietom i oznaczeniom, aby zrozumieć ślady przeszłości.
