Diagnostyka układu dopełniacza w schorzeniach oczu i nerek
Układ_dopełniacza(odnośnik otworzy się w nowym oknie) jest elementem układu odpornościowego, który przyczynia się do eliminacji patogenów i uszkodzonych komórek. Zaburzenie jego równowagi może powodować atakowanie przez układ odpornościowy własnych tkanek, co przyczynia się do rozwoju chorób zapalnych i zwyrodnieniowych, takich jak zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem, choroby nerek i niektóre choroby autoimmunologiczne. Rodzina białek czynnik H(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (FH) kontroluje aktywność układu dopełniacza. Jednak pomimo dziesięcioleci badań genetycznych funkcjonalna rola poszczególnych białek związanych z FH (FHR) pozostaje w dużej mierze nieznana.
Nowe narzędzia umożliwiające badanie regulacji układu odpornościowego
Finansowany ze środków UE projekt SciFiMed(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zakłada wypełnienie tej luki w wiedzy naukowej. Choć wiadomo było, że rodzina FH jest powiązana z chorobami oczu i nerek, brakowało narzędzi pozwalających na dokładniejsze zbadanie różnych mechanizmów patogennych specyficznych dla tej choroby. „Naszym celem było opracowanie technologii diagnostycznej, która pozwoliłaby lepiej zrozumieć rolę układu dopełniacza w różnych patologiach”, wyjaśnia koordynatorka projektu, Diana Pauly. W ramach projektu opracowano i zweryfikowano przeciwciała oraz zestawy ELISA dla rodziny białek FH, które zostały już udostępnione badaczom na całym świecie. Narzędzia te umożliwiają im na ilościowe określenie nie tylko FH, ale także różnych białek FHR, co pozwala na dokładniejszy pomiar w ramach badań klinicznych. Zespół opracował też testy funkcjonalne wykraczające poza standardowe oznaczanie ilościowe białek i pozwalające określić zdolność regulacyjną FH i jej potencjał do ochrony przed stanem zapalnym. Przejście od oznaczania stężenia do szacowania aktywności umożliwia uzyskanie pełniejszego obrazu tego, w jaki sposób mutacje, autoprzeciwciała i czynniki zewnętrzne wpływają na odpowiedź immunologiczną. Test ten można także stosować do badania potencjalnych terapii modulujących aktywność FH, co przyspieszy odkrywanie leków na choroby zależne od układu dopełniacza.
Poznanie mechanizmów chorób
Przy pomocy tych narzędzi naukowcy z projektu SciFiMed przeprowadzili badania przesiewowe dotyczące różnych schorzeń. Ich wyniki wskazują, że niektóre białka FHR mogą przyczyniać się do stanu zapalnego w schorzeniach, które dotychczas nie były kojarzone z układem dopełniacza. Chociaż do określenia pełnego znaczenia klinicznego konieczne jest potwierdzenie tych wyników na większych grupach, badania te otwierają nowe możliwości poznawania mechanizmów chorób Przenosząc badania nad układem dopełniacza z etapu powiązań genetycznych do etapu walidacji funkcjonalnej, zespół SciFiMed przygotował grunt pod dokładniejszą ocenę ryzyka i stratyfikację pacjentów. Wnioski z projektu mogą z czasem posłużyć do opracowania testów diagnostycznych, które pozwolą identyfikować osoby o wyższym ryzyku zachorowania na choroby związane z układem dopełniacza.
Walidacja i potencjał kliniczny
Test funkcjonalny FH osiągnął już poziom gotowości technologicznej 3-4, co oznacza, że jego wykonalność i parametry zostały potwierdzone w warunkach laboratoryjnych. Obecnie prowadzone są szersze badania na próbkach klinicznych, a także prace związane z ochroną własności intelektualnej. „Zanim będziemy mogli rozważyć zastosowanie funkcjonalnego testu FH w punkcie opieki, musimy dokonać jego walidacji w badaniach klinicznych”, podkreśla Pauly. Zespół SciFiMed wykonał wielki krok naprzód, dając społeczności naukowej nowe skuteczne narzędzia i metody. Opracowane zestawy ELISA i testy funkcjonalne mają pomóc badaczom zrozumieć, w jaki sposób rodzina FH przyczynia się do różnych patologii oczu i nerek. W dłuższej perspektywie innowacje te przyczynią się do precyzyjnej diagnostyki i opracowywania ukierunkowanych terapii schorzeń, które kiedyś wydawały się nieosiągalne.
