Badania wskazują, że priorytetowe traktowanie transformacji agroekologicznej jest kluczem do stworzenia bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego systemu żywnościowego.
Zmiany klimatyczne zmuszają społeczeństwa do ponownego przemyślenia sposobu, w jaki żywność jest produkowana i konsumowana. „Musimy odejść od obecnych systemów żywnościowych i przejść na bardziej sprawiedliwe i odporne systemy, które priorytetowo traktują czynniki środowiskowe, ekonomiczne i społeczne”, wyjaśnia Claire Lamine, socjolożka z Francuskiego Narodowego Instytutu Badawczego ds. Rolnictwa, Żywności i Środowiska(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (INRAE). Choć wprowadzenie tej zmiany jest trudniejsze niż mogłoby się wydawać, jest to wyzwanie, które Lamine, wspólnie z ekolożką Danièle Magdą, postawiła przed sobą w ramach finansowanego przez UE projektu ATTER(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Są to złożone transformacje, które pociągają za sobą systemowe zmiany w sposobie produkcji, konsumpcji, przetwarzania i dystrybucji żywności, a ich wdrożenie będzie wymagało szerokiego zaangażowania interesariuszy, innowacji technologicznych i wsparcia politycznego”, mówi Lamine.
Wykorzystanie agroekologii do wspierania terytorialnych systemów żywnościowych
W ramach projektu, realizowanego przy wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), opracowano narzędzia, rozwiązania i wiedzę, które mają ułatwić i wesprzeć proces przechodzenia na gospodarkę agroekologiczną w terytorialnych systemach żywnościowych. „Aby sprostać Celom Zrównoważonego Rozwoju(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i wyzwaniom związanym z transformacją systemów żywnościowych, badacze coraz częściej mówią o agroekologii jako obiecującym modelu oraz skali terytorialnej jako odpowiedniej skali analizy i działania”, zauważa Lamine. Choć agroekologia ma wiele definicji, badacze z projektu ATTER postrzegają ją jako holistyczne podejście do rolnictwa i zrównoważonych systemów żywnościowych. „Agroekologia, opierając się na ekologicznych i społecznych zasadach opracowanych w drodze badań nad rolnictwem chłopskim i regionalnymi sposobami żywienia, stawia na pierwszym miejscu współpracę z naturą i stara się wykorzystywać naturalne procesy w celu zwiększenia różnorodności biologicznej, zdrowia gleby i plonów, jednocześnie promując równość między podmiotami działającymi w systemach żywnościowych”, dodaje Lamine. Terytorialne systemy żywnościowe to systemy głęboko osadzone w określonych obszarach geograficznych i kulturowych, które umożliwiają wzmocnienie lokalnych sieci żywnościowych, promowanie praktyk agroekologicznych i zmniejszenie zależności od globalnych łańcuchów dostaw.
Studia przypadków ilustrują zakres terytorialnych systemów żywnościowych
W ramach projektu powstało portfolio 16 studiów przypadków terytorialnych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), ukazujących kontrastowe cechy społeczno-agroekologiczne w Brazylii, Francji, Włoszech, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Obejmują one konteksty wiejskie i miejskie, a także małe regiony, w których produkcja rolna jest bardziej wyspecjalizowana lub zróżnicowana, sieci sektora rolno-spożywczego i inicjatywy społeczeństwa obywatelskiego są mniej lub bardziej aktywne, a polityka publiczna jest mniej lub bardziej wspierająca. Analiza studiów przypadków pokazuje, w jaki sposób i w jakim stopniu krótkie łańcuchy dostaw żywności, zrównoważone publiczne zamówienia żywności, partnerstwa wielostronne i lokalne rynki żywności mogą wspierać niezależność żywnościową, poprawiać zdrowie publiczne, ograniczać wpływ na środowisko i wzmacniać pozycję drobnych rolników.
Pora, aby potraktować priorytetowo transformację agroekologiczną
Na podstawie studiów przypadków badacze opracowali wszechstronną analizę różnych ścieżek transformacji i mechanizmów, które mogą wspierać lub utrudniać procesy przejściowe. Przedstawili również zalecenia metodologiczne i polityczne mające na celu wspieranie dynamiki transformacji w określonych kontekstach w sposób inkluzywny i partycypacyjny. „Nasz projekt pokazuje, w jak dużym stopniu powodzenie transformacji agroekologicznej w terytorialnych systemach żywnościowych jest uzależnione od kontekstu”, zauważa Lamine. W ramach projektu opracowano wspólne obserwatorium(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w którym interesariusze mogą zapoznać się z analizami studiów przypadków. Opracowano również szereg zasobów szkoleniowych online(odnośnik otworzy się w nowym oknie), z których mogą korzystać badacze, studenci, interesariusze, obywatele i decydenci, aby dowiedzieć się więcej na temat agroekologicznej transformacji terytorialnych systemów rolno-spożywczych. „Projekt ATTER nie tylko pokazał, dlaczego musimy priorytetowo traktować transformację agroekologiczną, ale także pozwolił nam stworzyć oryginalną metodologię, która umożliwia przeprowadzenie takiego procesu”, podsumowuje Lamine. „Dzięki temu udało nam się wyznaczyć zrównoważony kurs do osiągnięcia demokracji i sprawiedliwości żywnościowej”.
